چکیده:
دین ایزدی آیینی ناشناخته است؛ زیرا ایزدیان حاضر به افشای اسرار دین خود نیستند و این امر تابویی است که هنوز شکسته نشده است، از طرف دیگر بیشتر محققانی که به بررسی آیین ایزدی پرداختهاند کرد نبوده و با زبان کردی آشنایی نداشتهاند که این امر خود بر ابهامات این دین افزوده است. این ابهامات به زندگی عدی بنمسافر، شیخ آیین ایزدی، نیز سرایت کرده است. شیخ عدی یکی از عرفای قرن پنجم هجری است که برای گوشهنشینی و زهد به کوههای شمال عراق میرود و با کردهایی آشنا میشود که دینی غیر از اسلام دارند. وی رهبری دینی این مردم را که به ایزدیان یا یزیدیان معروفاند بر عهده میگیرد و سعی در ترویج اسلام در میان آنان مینماید؛ بعد از وی نیز جانشینانش به این امر مبادرت میورزند. به دلیل اینکه تا به امروز در ایران تحقیق جامعی در مورد دین ایزدی صورت نگرفته است پژوهش حاضر تلاش دارد، ضمن ارائه معرفی مختصری از آیین ایزدی، به زندگی شیخ عدی و چگونگی نفوذ او در میان ایزدیان بپردازد. همچنین زندگی چند تن از جانشینان وی نیز به اختصار بیان شده است.
خلاصه ماشینی:
"سعید سمو برای انجام تحقیقات خود به کردستان و مناطق ایزدی شمال عراق نیز سفر کرده است و در آنجا با بسیاری از روحانیان دینی آنان به گفتوگو پرداخته، در بسیاری از مراسم آنان شرکت کرده و بسیاری از اماکن مقدس آنان را از نزدیک دیده است که این امر بسیار بر ارزش کار وی افزوده است؛ اما ناآشنا بودن وی با زبان و فرهنگ کردی موجب به اشتباه افتادن وی در برخی موارد شده است.
قبل از اینکه به زندگی عدی بنمسافر و جانشینانش بپردازیم لازم است اشاره کنیم که در آیین ایزدی ابهامات فراوانی وجود دارند که تا به امروز بهدرستی حل نشدهاند؛ مثلا مشخص نیست یزید بنمعاویه چگونه وارد اعتقادات ایزدیان شده و بعدها مظهر دومین فرشته آنان گردیده است، یا اینکه چرا این دین همزمان دربرگیرندة اعتقادات متناقضی چون تناسخ و قیامت (بهشت و جهنم) است؟ این ابهامات فقط محدود به باورهای ایزدیان نمیشوند، بلکه آیینها، آداب و رسوم، عبادات و حتی تاریخ آیین ایزدی نیز با ابهامات فراوانی روبهرو هستند.
عدی بنابوالبرکات ابوالفرج عبدالرحمن بننجم بنعبدالوهاب حنبلی گوید از شیخ عدی بنابوالبرکات پرسیدم چه وقت متولد شدی؟ گفت ده روز بعد از مرگ شیخ عدی بنمسافر به دنیا آمدم؛ اما پسرش، ابومحمد حسن بنعدی، میگوید پدرم در سال 555 هجری در لالش به دنیا آمد (ابنمستوفی، 1980: 1/116) طبق روایتی دیگر، او در منطقة حکاری به دنیا آمد و چون از مادری کرد زاده شده بود زبان کردی را یاد گرفت؛ به همین جهت به او عدی کرد میگویند (صدیقی، 2008: 324)."