خلاصه ماشینی:
"(1) زمان و مکان و احکام با توجه به مبحث پیشین میتوان گفت که زمان و مکان فی نفسه دارای هیچ گونه نقشی در تغییر احکام نیستند و فقه شیعی برای اوضاع و احوال و زمان و مکان،عرف و عادت در صورتی که تحول و تغییر در آنها باعث تحول و تغییر در عناوین و ملاکهای احکام و موضوعات با ویژگیهای آنها نشود،ارزشی قائل نیست و از این رو از هر چه که اسلام از آن منع کرده تا زمانی که موضوع یا ملاک حکم تحول نیافته،باید پرهیز شود و هر چه که به آن فرمان داده است باید اجرا و تطبیق گردد.
البته گرفتاریهای فراوان و دایره وسیع و گسترده فعالیت ایشان و تقید به اشراف کامل بر مسائل داخلی و بین المللی، به این یگانه دوران مهلت نداد که مباحثی از این قبیل را به صورت مشروح مطرح نمایند و در برخی موارد همانند مولایشان علی(ع)با وجود فی حلق شجی،سکوت را ترجیح میدادند ولی همین اشارات کوتاهی که در این دوره فرمودند،باب جدید را در اجتهاد و شیوه برخورد با مشکلات جامعه گشود و اگر این فتح باب صورت نگرفته بود،نمیتوان حدس زد که شیوع دیدگاههای دیگر،ادامه حرکت انقلاب اسلامی را با چه مصائبی مواجه میساخت و شاید هم با در نظر گرفتن ظرفیت عقول و جامعه سخن گفتند و چه بسا اگر جامعه علمی مورد خطاب ظرفیت بیشتری از خود نشان داده بودند، جامهای بیشتری از کوثر وجود بیبدیل ایشان پرکرده و راه را برای آیندگان هموارتر کرده بودیم و نسل کنونی را از زمزمه حزنانگیز«شربتی از لب لعلش نچشیدم و برفت»،بینیاز میساختیم."