چکیده:
جامعه پذیری و اجزای آن مانند جامعه پذیری دینی، یک «استراتژی» تلقی می شود زیرا به عقیده اندیشمندان علوم اجتماعی و جامعه شناسان، یک جامعه یا گروه معین از مکانیسم جامعه پذیری به عنوان نوعی استراتژی برای حفظ انسجام اجتماعی و وحدت گروهی بهره می گیرد. این تحقیق نیز با استفاده از مدل عناصر چهارگانه فرآیند جامعه پذیری میچنر و همکاران (1990)، فرآیند جامعه پذیری دینی در ایران را کانون توجه قرار داده است. مطابق این مدل نظری، نظام آموزشی و متون درسی، منبع اصلی و موتور محرکه فرآیند جامعه پذیری محسوب می گردد. بر همین اساس، تحقیق حاضر مهم ترین الگوها و ویژگی های مرتبط با بازنمایی آموزه های مذهبی از طریق منابع آموزشی و درسی ایران را مورد مطالعه قرار داده است. در این تحقیق با استفاده از شیوه تحلیل محتوا، کلیه کتب درسی دوره های تحصیلی ابتدایی و راهنمایی و نمونه ای منتخب از کتاب های درسی دوره تحصیلی متوسطه مورد بررسی قرار گرفته اند. مطابق یافته های این تحقیق، گرایش مذهبی در همه کتاب های درسی مورد مطالعه بسیار برجسته است؛ با این همه، بررسی های تطبیقی ادیان و مذاهب گوناگون نیز نشان دهنده تفاوت های معنی داری است. به علاوه، الگوها و ویژگی های مرتبط با بازنمایی مناسبات بین مذهب و جنسیت در کتاب های درسی نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. در مجموع، نتایج این تحقیق به وضوح نشان می دهد که نظام آموزشی و منابع درسی به عنوان یک ابزار مناسب «استراتژی جامعه پذیری» و مکانیسم رسمی بازنمایی «انتظارات اجتماعی و استانداردهای فرهنگی» مورد استفاده قرار گرفته اند.
خلاصه ماشینی:
"بدین ترتیب،باتوجه به نقش اساسی دین در زندگی فردی و اجتماعی و همچنین بر پایۀ جایگاه منحصربهفرد نظام آموزش مدرسهای در فرآیند جامعهپذیری هویت دینی،ضرورت دارد که ابزار اصلی آموزش آن یعنی کتابهای درسی مورد توجه قرار گرفته و محتوای این کتابها از نقطه نظر چگونگی بازنمایی آموزههای مذهبی مورد مطالعه قرار گیرد.
بر همین اساس،هدف محوری تحقیق این است که با استفاده از جدیدترین متون درسی مدارس،یافتههای جدیدتر و تفصیلیتری را در راستای پاسخگویی به پرسشهای کلیدی این تحقیق ارائه نماید که متون درسی مدارس چه چیزهایی را دربارۀ دین و مسائل دینی به کودکان و نوجوانان ما یاد میدهند؟،مهمترین و برجستهترین الگوها و ویژگیهای مرتبط با بازنمایی آموزههای مذهبی در کتابهای درسی کدامند؟گفتنی است که در جوامعی از جمله در کشور ما که نظام آموزشی آنها غالبا در چارچوب کتاب محوری محدود میشوند،اهمیت و ضرورت طرح چنین پرسشهایی و انجام چنین تحقیقاتی به مراتب بیشتر است زیرا در چنین جوامعی منابع درسی مدارس نقش به مراتب تعیین کنندهتری در فرآیند جامعهپذیری دانشآموزان ایفا مینمایند.
یافتههای این تحقیق(جدول شماره 2)نشان میدهد که بهطورکلی،از میان ده دسته واژههای کلیدی دینی مذهبی(که مجموعا 8841 بار در کتب درسی ذکر و تکرار شدهاند)،بیشترین نسبت مربوط به کلمۀ«خدا»و یا معادلهای آن(مانند رب،پروردگانر،الله،خداوند)میباشد(در حدود 42 درصد).
loV ,noigileR fo ydutS cifitneicS eht rof lanruoJ ,dnuorgkcab ylimaf fo tcapmi eht dna ,ysatsopa ,noitazilaicoS suoigileR ;)4891(.
loV ,noigileR fo ydutS cifitneicS eht rof lanruoJ ,loohcs cilbup naitiloporteM ni semoctuo lanoitacude dna noitazilaicos suoigileR :sseccus gniloohcs gnipahS ;)0002(."