چکیده:
شهر توریستی سرعین در دامنه شرقی کوه سبلان در ارتفاع بین 1640 تا 1740 متر و 16 کیلومتری غرب شهر اردبیل در مسیر دره گسلی واقع شد است. سازند¬های زمین شناسی مقر شهر از مواد پرتابه¬های آتشفشانی(توف، کنگلومرا، خاکستر، لاهار و مواد تراسهای آبرفتی قدیمی و جدید ریزدانه، تراورتن، مارن تشکیل شده است. توسعه فیزیکی کنونی شهر نیز به سرعت به موازات گسلها در محیطی مخاطره آمیز صورت می¬گیرد. در زلزله اردبیل1375 در اثر شکست لایه های زمین شناسی در وسط شهر توریستی سرعین آرتزین آب گرم به ارتفاع 12 متر شد صورت گرفت که نشان دهنده تاثیر تکتونیک بر وضعیت چشمه های آبگرم گسلی است. امروزه برج¬ها و هتل-های مدرن بیش از 15 طبقه بشدت در منطقه فعال تکتونیکی با مخاطرات محیطی بالقوه در حال توسعه و گسترش است. نتایج نمونه برداری و آزمایشات نشان دهنده وجود در¬صد بالای رس(46%)، سیلت (32%) نسبت به (ماسه(25%) و سازند های درشت دانه در محل مقر شهر است. نتایج آزمایش نشان داد که سازند¬های مقر شهر مستعد روانگرایی، فرونشست در زمان بروز زمین لرزه ها هستند. بنابراین، وجود رس با شاخص خمیرایی بالا، شیب توپوگرافی زیاد، گسل های فعال در محدوده و مقره شهر، لایه مارنی و پرتابه های آذرین برای فونداسیون سازه های سنگین در مواقع بروز زمین لرزه نسبتا شدید (بیش از5/5 ریشتری) بسیار مخاطره آمیز خواهد بود. در نهایت، با تلفیق لایه های شیب، طبقات ارتفاعی، لیتولوژی،گسل و سیستم زهکش، لایه نهایی پهنه بندی مخاطرات محیطی ترسیم شد. نتایج حاصل از پهنه بندی نشان داد که تمام بخش شمال شهر و قسمت هائی از بخشهای میانی و جنوبی در محدوده مناطق با خطر بالا و خطر بسیار بالا قرار دارند. نقشه پهنه بندی مناطق مختلف شهر و محدوده حواشی آن به صورت مناطق باخطر بسیار بالا، با خطر بالا، نسبتا کم و با خطر کم ممیزی شد. نقش فاکتورهای محیطی نظیر گسل، طبقات ارتفاعی، درصد شیب نسبت به وضعیت لیتولوژی و رودخانه در ایجاد مخاطرات محیطی (به صورت تنگنا) در توسعه فیزیکی شهر (به ویژه در توسعه فیزیکی آتی آن ) بسیار موثر است .
خلاصه ماشینی:
"بررسی سازندهای مقر شهر توریستی سرعین با تأکید بر وضعیت توپوگرافی، تکتونیک و اقلیم جهت کاربری بهینه اراضی شهری با استفاده از GIS موسی عابدینی: دانشیار ژئومورفولوژی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران * وصـول: 24/1/1390 پـذیرش: 20/12/1390، صص 68-51 چکیده شهر توریستی سرعین در دامنه شرقی کوه سبلان در ارتفاع بین 1640 تا 1740 متر و 16 کیلومتری غرب شهر اردبیل در مسیر دره گسلی واقع شد است.
جدول 1- محل نمونههای برداشت، نتایج گرانولومتری جهت تعیین بافت سازندها و حد خمیرائی(منبع نگارنده) محل برداشت نمونه درصد رس درصد ماسه در سیلت حد خمیرائی ( Liquefaction Limit) PI( Plasticity Index) ورودی سرعین در جنوب 43 3/30 4/26 30/35 32/33 شرق سرعین در مسیر دره محدوده شهر 45/51 25/ 22 32/25 22/38 23/42 از محل مقر شیبدارشمال سرعین 35/34 42/43 5/23 22/31 6/34 جدول 2- نشانه خمیری و پتانسیل تورم سازند ( عسگری و فاخر،1372: 95 ) نشانه خمیری پتانسیل تورم نشانه خمیری 15-0 35-10 پائین متوسط 55-20 بیش از 35 بالا زیاد در سازندهای رسی که نشانه خمیری آنها حدود 40 الی50 درصد(حد روانی 70 الی 90 و حد خمیرائی 20 الی 30) باشد، در صورتیکه رطوبت خاک در خارج از ساختمان به بالای رطوبت حد خمیری برسد(25 الی 35 درصد) امکان تخریب ساختمان و آسفالت وجود دارد (عسگری و فاخر،1372: 93 ).
/ شکل 8- نقشه خطوط ارتباطی محدوده شهر، شبکه زهکشی وگسلهای فعال منطقه(منبع نگارنده) / شکل 9- فرونشست خاکهای نیمه عمیق و عمیق ریز دانه در مسیر دره گسلی محدوده شهر (منبع نگارنده) در نهایت، برای ممیزی مناطق به لحاظ مناسب و نامناسب بودن جهت کاربری بهبنه اراضی شهر با تلفیق لایههای شیب، طبقات ارتفاعی، لیتولوژی، گسل و سیستم زهکش لایه نهایی پهنه بندی مخاطرات محیطی ترسیم شد."