چکیده:
این نوشتار، قسمت دوم مقاله ای است که قسمت نخست آن در شماره پیشین فصلنامه تاریخ
در آینه پژوهش ارائه شد. در بخش نخست، با مطالبی مانند تعریف لغوی و اصطلاحی ارجاء
و خاستگاه آن، مراحل تطور اندیشه ارجاء، حسن بن محمد بن حنفیه و انگیزه های او از
طرح اندیشه ارجاء و حزب دینی یا سیاسی بودن مرجئه آشنا شدیم. اکنون، این قسمت با
بررسی شواهد تاریخی همسازی یا ناهمسازی مرجئه با بنی امیه و نقد هر یک از آن ها و
ارائه نظری میان دو دیدگاه و نیز معرفی رهبران و فرقه های مرجئه، مرجئه و اباحی گری
و مرجئه در احادیث شیعه تقدیم می شود.
خلاصه ماشینی:
"44 افزون بر این، هم چنان که یکی از محققان معتقد به همسازی مرجئه با امویان نوشته است، در پی درگیری هایی که با حجاج آغاز شد و به چالش با خلافت اموی کشیده شد، گروه های سیاسی و معترض ایرانی برای جلب عواطف و احساسات مذهبی مردم، زیر پوشش عقاید شبه مرجئه، با خلافت مرکزی عربی مخالفت کردند و با مستمسک قرار دادن عقیده ارجاء همان حربه ای را که بنی امیه برای توجیه فساد حاکمیت خویش به کار می بردند، علیه آنان به کار گرفتند.
70 میان دو دیدگاه همسازی و ناهمسازی اکنون با توجه به تبیین دو دیدگاه همسازی یا رویارویی مرجئه با بنی امیه، به نظر می رسد که نه می شود به صرف شرکت برخی سران مرجئه در شورش های ضد اموی، آنان را رویارو و مخالف بنی امیه نامید، و نه می شود همه معتقدان به این مذهب را به اموی مسلک بودن متهم کرد، بلکه آن چه صحیح به نظر می رسد، این است که اندیشه مرجئه دو آفت و تأثیر منفی در جامعه داشته است: نخست، این که باعث ترویج رکود و رخوت و بی تفاوتی در برابر جریان های حق و باطل می شد، زیرا هنگامی که قضاوت درباره علی(علیه السلام) و عثمان یا معاویه به خدا و روز قیامت واگذار گردد، دیگر انگیزه ای برای یاری یکی از آن ها باقی نخواهد ماند."