چکیده:
امروزه در باستان شناسی عصر نوسنگی، دیرین اقلیم شناسی از رهیافت های بنیادین به شمار می آید.حدود هزارة دهم پ . م . تغییرات گستردة هولوسین ، مقدمات انقلاب نوسنگی و پیدایش روستانشینی را فراهم کرد. تحولات هولوسین البته جغرافیای زیستی فلات ایران را هم دگرگون کرد؛ و در فاصله حدود ١٢/٨٠٠ پ . م . تا ٣/٥٠٠ سال پ . م . دمای هوا و پوشش گیاهی و جانوری آن به دفعات متحول شد؛ تا این که اقلیم فلات ایران در حدود ٣/٥٠٠ سال پ . م . به ثبات امروزی رسید؛ که اطلاعات دیرین اقلیم شناختی آن تاکنون از دو دریاچه ارومیه و زریبار در نیمه غربی فلات ایران به دست آمده است ؛ بنابراین دربارة تحولات اقلیمی دورة هولوسین از نیمه غربی فلات ایران اطلاعات بیشتری نسبت به نیمه شرقی آن موجود است .تحولات هولوسین سبب شد که هسته روستانشینی اولیه و منشاء چراگردی فلات ایران در منطقه زاگرس شمالی - مرکزی قرار بگیرد؛ بنابراین ، روستانشینی اولیه در فلات ایران ، همانند فلسطین و جنوب شرقی فلات آناتولی، منشاء اقلیمی- جغرافیایی دارد؛ و از یک مدل انتشارگرا تبعیت می کند. خوزستان و آذربایجان از اولین مناطقی بودند که تحت تاثیر تحولات فرهنگی - اجتماعی زاگرس شمالی - مرکزی وارد عصر نوسنگی شدند. همچنین تحولات آب و هوایی هولوسین اولیه همچنین بر کیفیت معیشت ساکنان عصر نوسنگی فلات ایران تاثیرگذار بوده است ؛ زیرا توسعه تدریجی خشک شدن اقلیم فلات ایران و گسترش نواحی بیابانی و نیمه بیابانی و پوشش نوع استپ ، سبب پیدایش و تثبیت معیشت چراگردی و نیز کشت دیم گردید.
خلاصه ماشینی:
همچنین تحولات آب و هوایی هولوسین اولیه همچنین بر کیفیت معیشت ساکنان عصر نوسنگی فلات ایران تأثیرگذار بوده است ؛ زیرا توسعۀ تدریجی خشک شدن اقلیم فلات ایران و گسترش نواحی بیابانی و نیمه بیابانی و پوشش نوع استپ ، سبب پیدایش و تثبیت معیشت چراگردی و نیز کشت دیم گردید.
نتایج این تحولات برای مردم دورة فرا پارینه سنگی جدید منطقه ، بسیار سخت و دشوار بود؛ و الگوی تغذیه و استقرار آنان را متحول کرد؛ همچنین باید توجه کرد که بر پایۀ داده های باستان شناختی ، فرایند پیدایش زراعت و دامپروری در خاور نزدیک ، در مرحلۀ نوسنگی قدیم بی سفال الف (PPNA) همزمان با دریاس جدید سال یابی و گزارش شده است ( ,Hillman, Moore .
نتایج مطالعات دریاچۀ زریبار، طرح این نظریه را سبب شده است که دریاچه های خاور نزدیک در دورة تحولی هولوسین رابطه ای مستقیم نه با پوشش جنگلی، که با پوشش استپی داشته اند؛ یعنی پوشش استپ ضلع سوم مثلث هوای سرد و خشک و دریاچۀ پرآب بوده است ، که در این اقلیم ، بارش زمستانی منبع اصلی تأمین آب دریاچه است ؛ و هر چند که هوا خشک است ، اما آب دریاچه به واسطۀ دمایی که متوسط حدود ٦درجه پایین تر از امروز بوده است ، از خطر تبخیر شدید و خشکی حفظ می شد (a١٩٩٦ ,Landmann et al).
با توجه به نتایج پژوهش های اقلیم دیرین در دریاچۀ زریبار، تحولات اقلیمی زاگرس به شرح زیر فهرست بندی می شود (١٩٦٩ ,Van Zeist ;١٩٦٧ ,Wright Jr. et al): ١- دورة پلیستوسین پایانی در حدود ٩/٦٠٠-١٢/٨٠٠ سال ق .