خلاصة:
چکیده برخی احادیثدر فرایندانتقالبهنسلهایبعدی آسیبهایی دیدهاند که ازجمله آنهامیتوان تصحیف، تحریفوجابهجاییرابرشمرد؛بنابراین، پیشنهادکردن روشهایی برای کشف و تصحیح این آسیبها ضروری است. دراینمقاله، «باهمآیی» (اصطالحیدرحوزۀزبانشناسی) رابهمثابۀ راهکاری برای شناخت و تصحیح احادیث آسیبدیده معرفی و پیشنهاد کردهایم؛بدینمنظور،درآغاز، اینروشرامعرفی کرده وسپسباذکر مثالهایی،کارآییآن را دربررسیوتصحیحآسیبدیدگیحدیث نشان دادهایم.
ملخص الجهاز:
" 76/ باهمآیی، راهکاری برای کشف و تصحیح احادیث آسیبدیده «لگدزدن» تنها با «پا» همنشین میشود؛ ولی در اینگونه باهمآیی، «ضربهزدن» با «پا» یا «دست» محدود نمیشود؛ به این ترتیب، باهمآیی و همنشینی واژهها را میتوان در طیفی از نهایت محدودیت باهمآیی تا نهایت محدودنبودن طبقهبندی کرد و برروی پیوستاری اینچنین جایابی کرد(صفوی،9391ش:331و331).
در آغاز، انواعنقدباهمآیی راشامل باهمآیی اسمواسم، اسموفعل، فعلوفعل،وفعلو حرفمعرفیمیکنیموسپسدربارۀکاربردهریکازروشها،مثالهاییراازآثارشوشتری،در پنجگامبدینشرحبیانمیکنیم: الف)بیانمثالبهصورتکامل؛ ب)بررسیحدیثباروشنقدباهمآییبرایکشفآسیب؛ ج)عرضۀصورتدرستحدیث(تصحیح)؛ د)ذکرشواهدیدرتأییدتصحیح؛ ه)بیانعلتبروزآسیبدیدگیحدیث.
بررسیحدیثازجهتباهمآییاسمواسم یکیازانواعباهمآیی، آناستکهاسمهای بهکاررفته دریکمتنبایدبایکدیگرتناسب داشته باشند؛ بر همین اساس، یکی از موارد فروپاشی باهمآیی، آن است که دو اسم بدون هیچگونه قابلیت باهمآیی درکنار یکدیگر قرارگیرند؛ مثال در این حدیث، باهمآیی «دست» با «ماهی»، ناسازگار است و این، شوشتری روایت را تصحیح کرده است: «عن سلمه بن ابیحفص عن بنابر ابیعبداهلل (ع) أن علیا (ع) کان یقول: فی صید السمک إذا أدرکتها و هی تضطرب و تضرب بیدیها و تحرک ذنبها و تطرف بعینها فهی ذکاتها1»(طوسی، 191ش:3/3،1391ق:1/11).
در این روایت، «ملخ» و «آب» درکنار هم بهکار رفتهاند؛ بر این اساس، شوشتری روایت را بهصورت «ان السمک اذا خرج من الماء» تصحیح کرده و تنها شاهد او برای این تصحیح، سیاق روایتاست(شوشتری،1391ق:9/1).
درتأیید این تصحیح، شوشتری دربارۀ ورود این روایت بهصورت درست در کتابهای دیگر سخن گفته است (حر عاملی، 3111ق: 11/ 11)؛ بنابراین، افتادگی یک واژه از روایت، علت فروپاشیاینباهمآییاست."