پژوهشی در دو فرهنگ نامه تاریخی صفدی مقالة

مؤلف: قزوینی، محمد ؛ چلونگر، محمدعلی ؛ پیرمرادیان، مصطفی ؛

تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی پاییز 1393، سال پنجم- شماره 16 التصنيف: العلمية - البحثية/ISC (‎24 صفحة - من 31 إلی 54 )

الکلمات المفتاحية: تراجم فرهنگ نامه ها صفدي الوافي بالوفيات فرهنگ‌نامه فرهنگ تاریخ وفیات الاعیان

خلاصة:

نگارش فرهنگ نامه های تاریخی را که ابن خلکان با تالیف وفیات الاعیان در قرن هفتم ابداع کرد، صفدی در قرن هشتم با نگارش دو فرهنگ نامه الوافی بالوفیات و اعیان العصر دنبال و تکمیل نمود. مولف در ثبت تاریخ وفات تراجم دقت کرده و در بیشتر تراجم، تاریخ وفات را که به همراه تدوین الفبایی ویژگی مشترک فرهنگ نامه ها است، ذکر می کند. در تراجم بسیاری دیدگاه خود را درباره صاحب ترجمه بیان کرده، حتی در مواردی خصوصیات ظاهری و اخلاقی او را برشمرده است. فرهنگ نامه های مذکور هرچند ایرادهایی دارند، اما به دلیل در بردارندگی تراجم بسیاری از علما مسلمان به ویژه در قرن هشتم در سیر مطالعات فرهنگ و تمدن اسلامی از اهمیت بسزایی برخوردارند. در این مقاله به دنبال پاسخ به این سوال هستیم که: انگیزه صفدی از نگارش این آثار چیست؟ همچنین موضوعاتی چون: روش تاریخ نگاری، منابع، سبک ادبی، نحوه تنظیم، اهمیت و آسیب شناسی این دو فرهنگ نامه مورد نقد و بررسی قرار می گیرد.

ملخص الجهاز:

پیشگام این مورخان یاقوت حموی (626 ه‍) مؤلف معجم الادبا و از همه مهم‌تر ابن‌خلکان (681 ه‍) نویسنده فرهنگ‌نامه تاریخی مشهور وفیات الاعیان است که اثر وی سرمشق فرهنگ‌نامه‌های بعدی نگاشته شده در قلمرو ممالیک یعنی شام و مصر گردید. پیشینه تحقیق پژوهش مستقلی تحت عنوان این مقاله که تمام زوایا موضوع را در برگرفته باشد، تاکنون صورت نگرفته است و تنها مقاله «صفدی شرح‌حال‌نویس معاصران خود» به زبان انگلیسی مندرج در مجموعه (1986) Historiography of the Mamluks به شکل روایی ‌ـ تحلیلی به بررسی فرهنگ‌نامه اعیان العصر پرداخته است. مقاله «درآمدی بر فرهنگ‌نامه‌های اسلامی» به زبان انگلیسی مندرج در مجموعه (1973) The Muslim world, volume 36, 53-65 از طریف خالدی نیز تنها در چند سطر به انگیزه و روش صفدی در نگارش فرهنگ‌نامه‌اش الوافی بالوفیات اشاره می‌کند و ازآنجاکه در طی این مقاله کوتاه، فرهنگ‌نامه‌های متعددی را مورد پژوهش قرار داده است، مطالعه و تحقیق او درباره الوافی بالوفیات تنها در چند سطر است و مضافا اینکه فرهنگ‌نامه دیگر صفدی اعیان العصر را مدنظر قرار نمی‌دهد. معجم الادبا یاقوت (626 ه‍) را که در عصر ایوبی نوشته شده در زمره فرهنگ‌نامه‌ها محسوب می‌کنند، اما از آنجا که مؤلف تنها به تراجم اصناف معدودی مانند: ادبا و شعرا همان‌گونه که از عنوان آن برمی‌آید، بسنده کرده و شرح حال صحابه، خلفا، سلاطین، وزرا، امرا و دیگران را در نظر نداشته، نمی‌توان آن را فرهنگ‌نامه تاریخی به معنای گسترده آن محسوب کرد. 5 مؤلف به استفاده از بعضی منابع مکتوب نیز تصریح کرده است که برخی از آنها به این قرارند: الوافی بالوفیات همان‌گونه که قبلا دلایل خود را آوردیم نباید تصور کرد که اعیان العصر مختصر الوافی است، هرچند که بسیاری از تراجم آن از الوافی گرفته شده است.

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول