خلاصة:
از اوایل دوره ء قاجار سیاحان بسیاری متوجه قلمرو بختیاری شدند. آنان توانستند اطلاعـات بـینظیـری دربـاره زنـدگی کوچنشینی ایل ، چگونگی ازدواج، بیماریهای بومی، لباس مردان و زنان و جنبه های دیگر زندگی اجتماعی ارائـه کننـد. مقام و موقعیت زن در ایل بختیاری، ازجمله نکاتی است کـه نظـر سـیاحان اروپـایی را بـه خـود جلـب کـرده اسـت ؛ به طوریکه افزون بر توصیف جایگاه و کارکرد زن در جامعه بختیاری، موقعیت خاص آنها را نه تنها با زنان روستایی و شهری ایران، بلکه با زنان اروپا مقایسه کردهاند. سیاحان زنان را ستون فقـرات ایـل و محـور اصـلی هرگونـه تـلاش و کوشش دانسته اند و معتقدند که زن ایل از مزایایی برخوردار است که هر زن آزادهای آرزوی آن را دارد. زن در سـاختار اجتماعی ایل ، همواره نیمی از جمعیت را شامل میشده و نقش مهمی در پایداری و استحکام نظـام خـانوادگی و ایلـی داشته است . لذا، این پژوهش با چنین رویکردی به روش توصیفی و تحلیلی و بـر پایـه منـابع کتابخانـه ای بـه بررسـی موضوع میپردازد. این مقاله ، پس از مقدمه و درآمدی بر جغرافیا و ساختار ایل بختیاری، به بررسی جایگاه اجتمـاعی و سیاسی و اقتصادی زن در ایل بختیاری و سیمای زنان شاخص ، در گزارشهای سیاحان دوره قاجار میپردازد.
From the beginning of Qajar dynasty، a great number of explorers were attracted to Bakhtiari territory. They could present a lot of unparalleled information on their nomadic life، marriage customs، local diseases، women`s and men`s clothes، and other aspects of their social life. Position and status of Woman is one of the notions that has drawn European explorers` attention; they have not only described women`s position in Bakhtiari society but also compared them both with rural and urban women in Iran and women in Europe. The explorers introduced the women as the spinal cord of the tribe and the core of any effort. They also believe that such women have the advantages that any free-spirited woman wishes to have. In the social structure of the tribe، fifty percent of the population includes women and women play a significant role in the stability and strength of family and tribe. The article has investigated the matter taking advantage of a descriptive-analytical method and printed sources. The objective here is to study the social، political، and economic position of Woman between Bakhtiari People and the special perspective toward the women in the reports of the explorers during Qajar dynasty.
ملخص الجهاز:
این مقاله ، پس از مقدمه و درآمدی بر جغرافیا و ساختار ایل بختیاری، به بررسی جایگاه اجتمـاعی و سیاسی و اقتصادی زن در ایل بختیاری و سیمای زنان شاخص ، در گزارشهای سیاحان دوره قاجار میپردازد.
در بین این سیاحان1 لایارد (Layard) و بیشوپ (Bishop) و مکبنروز (Macbean Ross)، گزارشهای جامعی از اوضاع سیاسی و اجتماعی و اقتصادی منطقه بختیاری و فرازوفرود آن در دورهء قاجار ارائه کردهاند.
این تغییرات بنیادی در وضعیت اجتماعی و سیاسی و اقتصادی ایل، در گزارشهای این سیاحان و دیگر سیاحانی که از ایل بختیاری دیدن کردهاند، منعکس شده است.
هر تش نیز به چندین اولاد که در رأس آن ریشسفید قرار داشت و هر اولاد به چند خانوار که هر خانوار تحتسرپرستی رئیس خانوار بود (صفینژاد، 1381: 13۰ و ۱۳۱) (رجوع شود به تصویر صفحه) درواقع، ساختاراجتماعی و سیاسی ایل بختیاری نظام منسجمی است که هسته خانواده (زن و شوهری) بهواسطهء آن، به مجموعهء ایل مرتبط میشود و نیز به مدد این سازمان، ایل قادر است وظایف ویژهء خود ازجمله جنگ، حفظ امنیت، تقسیم مراتع و کوچ و دامداری را انجام دهد (فیروزان، 1362: 34).
بهطور کلی، در دوره قاجار یکی از وجوه تمایز ایلات از یکجانشینان، آزادی بیشتر زنان عشایری بود که این تفاوت، از سبک زندگی کوچنشینی و ساختار اجتماعی ایل نشأت میگرفت.
این در حالی است که بیشوپ و کولیوررایس که چند دهه بعد از ایل دیدن کردهاند، معتقدند تفاوت بسیاری بین لباس زنان بختیاری و لباس دیگر زنان ایرانی وجود دارد (بیشوپ، 1375: 216؛ کولیوررایس، 1366: 62) و لباس زنهای خوانین، بهاستثنای شلوارهای گشاد، اغلب شبیه تنپوش سایر زنان ایرانی بوده است (بیشوپ، 1375: 216).