خلاصة:
در این پژوهش، نقش انجمنهای خیریه و مدارس ایرانی که در اواخر دوره قاجار برای ترویج زبان و ادبفارسی در آسیای مرکزی، شهرهای عشقآباد و تاشکند، شکل گرفتند بررسی میشود. در اواخر دوران قاجار، به علت وضع بد اقتصادی تعداد کثیری از ایرانیان، به ویژه اقشار ضعیف و فاقد تخصص، به خارج از مرزها، خصوصا آسیایمرکزی مهاجرت کردند. در راستای این مهاجرت، تجار و مسئولان تدابیری برای سازماندادن و رسیدگی به امور مهاجران ترتیب دادند و اقدام به تشکیل انجمنهای خیریه کردند. تجار و بازرگانان ایرانی برای کمک به فقرا و اقشار کمدرآمد، موفق شدند با کمکهای مالی خود، در این شهرها انجمنهای خیریهای تشکیل دهند تا اطفال فقرا بتوانند به تحصیل بپردازند. حال این سوال مطرح میشود که مدارس و انجمنهای خیریه تشکیلشده، تا چه اندازه در ترویج زبان و ادبفارسی در آسیایمرکزی تاثیرگذار بوده است؟ فرضیه این است که این انجمنهای خیریه، مدارسی برای اطفال ایرانیان تاسیس کردند و هزینه آنها را متقبل شدند و آنان نقش مهمی، در ترویج زبان و ادبیاتفارسی و تعلیم و تربیت ایرانیان مهاجر بر عهده داشتند
The present research investigates the role of charitable associations and Iranian schools located in central Asia (Eshgh Abad and Tashkand) in the promotion of Persian language and literature in late Qajar era. Charitable associations were hold in the cities by Iranian businessmen to help poor and low-income people to be able to send their children to school. Besides، the article aims at studying the extent to which Iranian schools and charitable associations were influential in developing Persian language and literature in central Asia. As a large number of poor people with no expertise immigrated abroad، especially to central Asia، businessmen and officials took measures to organize and look after immigrants and established charitable associations. Therefore، the hypothesis examined is that the associations established schools for Iranian children and paid for them. Such actions play an important role in not only the development of Persian language and literature but also the education of Iranian immigrants.
ملخص الجهاز:
در همین راستا، پرسشهابی که مطرح میشود این است: مهاجران ایرانی چگونه توانستند اقدام به تأسیس مدارسی، در شهرهای مهاجرتپذیر عشقآباد و تاشکند کنند؟ آیا اقدامات فرهنگی که در این زمینه صورت گرفت جوابگوی نیازهای ایرانیان مهاجر بود؟ آنچه مشخص است ایرانیان مهاجر، با کمک تجار و بازرگانان و همچنین وزارت معارف دولت ایران توانستند انجمنهای خیریهای تأسیس کنند و از طریق این انجمنها، هزینههای تعلیم و تربیت فرزندان ایرانیان مقیم را فراهم کنند؛ اما متأسفانه این کمکها، جوابگوی نیازهای مدارس نبود و آنها با مشکلات بسیاری روبهرو میشدند که ادامه روند مدرسه را مختل میکرد.
وی عنوان کرد نظر به اهمیت مدرسه ملی مظفری ایرانیان در ترکستان که به همت ایرانیان مقیم عشقآباد تأسیس شده است و زیرنظر آنان اداره میشود و براساس تصویبنامه مورخ 30 برج اسد 1297 که مختص ترویج زبان و ادبیات ایران است مقرر شد وزارت معارف ماهی دویست تومان، به عنوان کمک خرج، به عشقآباد ارسال کند.
بعد از انقلاب روسیه و تشکیل جمهوری ترکستان، به ایرانیان این مناطق اجازه داده شد به زبان ملی خود، یعنی زبان فارسی، مکاتبه کنند و در مدارس نیز این زبان را به کار برند؛ اما به علت کمبود معلم و کتب فارسی، ایرانیان نتوانستند از این اجازه استفاده کنند؛ به همین علت کنسولگری ایران از وزارت معارف درخواست کرد برای این شهر، کتاب و پروگرام به زبان فارسی ارسال کند (سازمان اسناد ملی، 1302: 39393/297، 10876).