خلاصة:
شهروندی یکی از شاخص های مهم پیشرفت و توسعه یافتگی کشورهاست. یکی از ابعاد مهم شهروندی، فرهنگ شهروندی است. اصولا شهروندی بدون عنایت به مقوله فرهنگ قابل تصور نیست. ایجاد، گسترش و تعمیق فرهنگ و اخلاقیات شهروندی می تواند گره گشای بسیاری از مسائل شهری و اجتماعی باشد که کشورهای در حال توسعه با آن مواجه اند. در این راستا هدف این پژوهش به عنوان یک گام اولیه، بررسی مولفه های فرهنگ شهروندی و برخی از متغیرهای اجتماعی تبیین کننده آن می باشد. با توجه به فقدان پژوهش های تجربی در زمینه فرهنگ شهروندی، هشت مولفه مدارای اجتماعی، مشارکت جویی، انجام رفتارهای مدنی، اعتماد بین شخصی، عام گرایی، مسئولیت پذیری، نوع دوستی و گرایش به پیروی از قانون برای سنجش این مفهوم در نظر گرفته شد. به منظور آزمون تجربی مدل مفهومی، پژوهش میدانی به شیوه پیمایشی طراحی گردید که در آن 376 نفر از شهروندان بالای 20 سال شهر ایوان مشارکت داشتند. نتایج این مطالعه نشان می دهد که در مجموع پاسخگویان نمره متوسط به بالایی از شاخص فرهنگ شهروندی کسب کرده اند. همچنین نتایج حاکی از رابطه مثبت باورهای مذهبی و رابطه منفی احساس آنومی با شاخص ترکیبی فرهنگ شهروندی می باشد.
ملخص الجهاز:
با توجه به فقدان پژوهش های تجربی در زمینه فرهنگ شهروندی، هشت مؤلفه مدارای اجتماعی، مشارکت جویی، انجام رفتارهای مدنی، اعتماد بین شخصی، عام گرایی، مسئولیت پذیری، نوع دوستی و گرایش به پیروی از قانون برای سنجش این مفهوم در نظر گرفته شد.
بخشی از این پژوهش ها به صورت تجربی بر روی موضوعاتی چون آگاهی از حقوق و وظایف شهروندی (ربانی و دیگران، ١٣٨٥؛ شیانی و فاطمینیا، ١٣٨٨؛ شیانی و داودوندی، ١٣٨٩)، هویت شهروندی (محمدی و همکاران، ١٣٨٩)، تعهدات شهروندی (فاطمینیا و حیدری، ١٣٨٩)، احساس شهروندی (یوسفی و عظیمی، ١٣٨٧) آموزش و تربیت شهروندی (لطف آبادی، ١٣٨٥)، فرهنگ شهروندی (گنجی وهاشمیان فر، ١٣٨٧) صورت گرفته است .
با این حال در پژوهش حاضر تلاش شده ضمن ارائه تعریفی گسترده تر و جامع تر از فرهنگ شهروندی، مؤلفه های بیشتری برای اندازهگیری و سنجش آن ارائه گردد و در سطح تحلیلی برخی از عوامل موثر بر فرهنگ شهروندی نیز مورد توجه قرار گیرد.
اذانی و دیگران (١٣٩٠) تحلیلی بر فرهنگ شهروندی در شهر یزد پیمایش ٢٠٠ نفر شهروندان یزد در ابعاد سه گانه شهروندی یعنی مشارکت جویی، مسئولیت پذیری و رعایت قوانین و پایبندی به اصول شهروندی در حد متوسط می باشند به طور کلی شرایط اجتماعی و تاریخی ایران ناظر در ادوار گوناگون آن ناظر بر وضعیت امتناع، امکان و ایجاد شهروندی است که در اینجا به اختصار به آن اشاره میشود.
همچنین یافته ها نشان میدهد که باورهای مذهبی در میان پاسخگویان بسیار نیرومند است (میانگین ٤,٣) (جدول ٢) در این پژوهش ٨ مؤلفه جداگانه برای فرهنگ شهروندی با توجه به متون و دیدگاههای موجود مطرح شدند.