خلاصة:
ایران سرزمینی کوهستانی است به گونهای که بیش از نیمی از آن را ارتفاعات بلند تشکیل داده است. از سوی دیگر ایران سرزمینی خشک است و بیابانها در پستترین ارتفاعات آن واقع شدهاند. عمدۀ سکونتگاههای کلانشهری در ارتفاعات میانی (میانبندها) بین دو وادی کوه و کویر قرار گرفتهاند. اکوتونهای کوهپایهای محدودهای در حد فاصل کوههای بالادست و دشتهای میانبند قرار دارند که در اثر تحولات اخیر دچار تغییرات گستردهای شدهاند. در این مقاله اکوتونهای کوهپایهای دامنههای جنوبی البرز مرکزی تحت تأثیر منطقۀ شهری تهران- کرج بررسی شدهاند. اهداف ویژۀ این تحقیق عبارتاند از: 1. استفاده از مفاهیم اکولوژی سرزمین برای ارزیابی کیفیت محیطزیستی در نواحی اکوتونی؛ 2. بازیابی پوشش زمین با استفاده از تصاویر ماهوارهای لندست و در نظر گرفتن هر نوع پوشش بهمنزلۀ یک لکه؛ 3. محاسبه و اندازهگیری متریکهای مکانی سرزمین و تجزیه و تحلیل ترکیب و توزیع فضایی لکهها و 4. پایش و ردیابی تغییرات سرزمین طی زمان با استفاده از متریکهای اکولوژیکی سرزمین. برای مقایسۀ روند تغییرات پوشش زمین و متریکها از تصاویر ماهوارهای سال 2000 (Landsat 7 ETM+) و 2013 (Landsat 8 OLI/TIRS) استفاده شد. پوششهای زمین در چهار گروه عمده طبقهبندی شدند: پوشش گیاهی، فضای باز، ساخت و ساز و آب. محدودۀ اکوتونی کوهپایهها در چهار واحد طولی پهنهبندی شد: 1. شمال تهران؛ 2. حومۀ تهران- کرج؛ 3. شمال کرج و 4. واحد حومۀ غربی کرج. متریکهای اکولوژیکی سرزمین شامل NP، MPS، CAP، MNND، PARA و TE برای تحلیل مکانی- زمانی سرزمین به کار گرفته شدند. نتایج نشان میدهد که در کل متریکهای NP، AW-MPS، MNND، TE و PARA افزایش و متریکهای CAP و MPS کاهش یافتند. این نتایج نشانههایی از پیشرفت تکهشدگی و انقطاع در محدودهاند. در این تحقیق روند تغییرات اکوتونهای کوهپایهای به واسطۀ رشد کلانشهرهای تهران و کرج تجزیه و تحلیل شده است.