خلاصة:
در تقسیم بندی شعر از لحاظ محتوا و عوامل درونی ، با چهار گونة حماسی ، غنایی ، تعلیمی و نمایشی رو به رو هستیم . این تقسیم بندی بدین معنی نیست که یک اثر ادبی به طور کامل به یک گونة خاص ّ تعلّق دارد زیرا در آثار ادبی ، گونه های شعر با یکدیگر تداخل دارند. به دیگر سخن یک اثر غنایی می تواند دارای بخش های حماسی باشد و در یک اثر حماسی می توان نشانه هایی از شعر تعلیمی یا غنایی دید. حماسه هیچ گاه از جنبه های غنایی تهی نبوده است . بویژه منظومة سام نامه که از آثار دورة سبک عراقی در ادب فارسی است و جنبة عاشقانة آن بسیار پر رنگ می نماید. در بررسی این منظومه ، دوازده موضوع غنایی از جمله : شکوائیه ، مرثیه ، نیایش نامه ، ساقی نامه و مغّنی نامه ، سوگند، مفاخره و ... شناسایی شده است . در اغلب این موضوعات غنایی ، زبان و لحن حماسی رعایت نشده است . به دیگر سخن ، این منظومه دارای وحدت لحن نیست . همچنین بسامد بسیار برخی از گونه های غنایی ، متاّثر از اوضاع اجتماعی زمان سرایش منظومه یعنی روزگار استیلای مغول است .
Isfahan University Abstract Categorizing poem by content، results in four literary genres that are epic، lyric، didactic and dramatic. It does not mean that these genres are pure literary genres as they have been integrated with each other. In other words، a lyrical work can have epical parts، and an epical work can mix with didactic or lyrical themes. Epic poems are not devoid of lyrical themes، especially، Sam Nameh that belongs to the Iraqi era، and its romantic aspect is very dominant. In this study، lyrical themes such as love story، oath، hymn، elegy، panegyric، complaint، anacreontic verse، boasting poem، etc have been presented. In these lyrical themes، the epical tone and antiquity of the language are not considered: As Sam Nameh does not have unity of tone، and the frequency of most of lyrical themes is under the social influence of Mongol's dominant era.
ملخص الجهاز:
"(عباسپور،۱۳۸۱، ص ۸۹۳ ، حاکمی ،۱۳۸۶، ص ۲۴ ، داد،۱۳۸۷، ص ۳۱۶ و باباصفری و دیگران ،۱۳۹۰، صص ۳۰۴-۳۰۳) شعر غنایی در ادبیات فارسی دارای دامنة بسیار گسترده ای است و گونه های ذیل را در بر می گیرد : ۱- اخوانیات ۲- اعتذار ۳- تقاضا و درخواست ۴- حبسیه یا زندان نامه ۵ -حسب حال ۶- داستان های عاشقانه ۷- ده نامه و سی نامه ۸- ساقی نامه و مغنی نامه ۹- سوگندنامه ۱۰- شکوائیه ۱۱- شهرآشوب ۱۲- طنز و ریشخند ۱۳- لغز، چیستان و معما ۱۴- ماده تاریخ ۱۵- مدح و ستایش ۱۶- مرثیه یا سوگ سرود ۱۷- مفاخره ۱۸- مناظره ۱۹- نقیضه ۲۰- نیایش نامه ۲۱- هجو و نکوهش ۲۲- هزل .
فزونی واژه های عربی و اصطلاحاتی مانند «کاف و نون » و « توکل » قدمت زبان را کاهش داده است و این موضوع برای منظومه ای که قصد روایت موضوعی با قهرمان اسطوره ای حماسی را ۹ دارد، نقطه ضعف به شمار می آید : بـــه نــام رصـد بنـد ایـوان گـل شناسنـدٔە نقش بــــر قلب دل بــــــرآرنـــدٔە نــــام نـــام آوران نگارنــدٔە نقش مـــه پیکـــران کــه بالاتـر از نـام او نـام نیست زبان را جز از نام او کام نیست ز خــور می کشد تیــغ گیتی گشای بـه مــه می دهد جــام گیتی نمای ( خواجو،۱۳۸۶، ص ۲۶۳) __________________________________________________________________ جهاندار یــزدان که دیـو و پـری ازو شـد پدید ایــن همـــه داوری که او جان ستان است و جان می دهد بـه هــر خسته و زار درمان دهد کــــه او بنده را می شود رهنمون هنوزش نه پیداست یک کـاف و نون همه روزه از خیل چندین هــزار رسانـــد همــی روزی از روزگـار نه از دادن روزی آید بـــه رنج نـه بخشندگی اش کم آید ز گنج ( همان ،۱۳۸۶، ص ۶۱۰ ) نعت در لغت به معنی بر شمردن اوصاف است و بیشتر برای اوصاف نیکو به کار می رود."