خلاصة:
هدف اصلی برنامههای توسعه نواحی روستایی دستیابی به الگویی مناسب برای توزیع سکونتگاهها، امکانات و فعالیتها بر اساس ظرفیتهای سرزمین است. هدف تحقیق حاضر بررسی توسعه یافتگی و توسعه نیافتگی سکونتگاههای روستایی است. روش تحقیق جهت دستیابی به هدف فوق توصیفی- تحلیلی می باشد. جامعه آماری تحقیق سکونتگاههای روستایی بخش مرکزی شهرستان ارومیه است. اطلاعات مورد نیاز تحقیق از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال1390 و واحد آمار جهاد کشاورزی استان بدست آمده است. در این تحقیق جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدلهای تاپسیس برای سطح بندی توسعه روستاها، مدل تحلیل خوشهای سلسلهمراتبی برای تعیین خوشه های توسعه یافتگی و از مدل تحلیل رگرسیون جهت تحلیل علی توسعه یافتگی روستاها استفاده شده است. نتایج یافته ها نشان میدهد که حدود 81 و 82 درصد روستاهای بسیار توسعه یافته و توسعه یافته در محدوده کاربری اراضی زراعی آبی مخلوط زراعت و باغ قرار دارد که از این روستاها به ترتیب حدود 68 و 62 درصد این روستاها در شیب صفر تا 2 درصد قرار گرفته است. همچنین از مجموع روستاهای واقع در 5 کیلومتری شهر و شبکه ارتباطی بین شهری، به ترتیب 24 و 15 درصد روستاها بسیار توسعه یافته و توسعه یافته است. در نهایت مدل رگرسیون نیز نشان می دهد که موقعیت روستاها نسبت به شهرها تنها 3 درصد سطح توسعه یافتگی آنها را تبیین می کند.
ملخص الجهاز:
بنابراین تحقیق در جهت رسیدن به هدف فوق فرایند انجام کار را با این سؤالات آغاز میکند؛ آیا سطح توسعه روستاهای بخش مرکزی شهرستان ارومیه بر مبنای موقعیت استقرار آنها نسبت به شهر ارومیه و شبکه ارتباطی بین شهری متفاوت است ؟ به عبارتی آیا فاصله جغرافیایی با شهر ارومیه و شبکه های ارتباطی بین شهری در توسعه سکونتگاههای روستایی تأثیر دارد؟ آیا عوامل طبیعی همانند شیب زمین و منابع اکولوژیک (توزیع و پراکندگی منابع ) در توسعه روستاها تأثیرگذار است ؟ فرض کلی تحقیق نیز بر این مبنا قرار گرفته است که تمامی عوامل هر کدام به شکلی و به میزانی در توسعه روستاها تأثیرگذار بوده است و تفاوت های توسعه روستایی را میتوان بر اساس این متغیرها تبیین نمود.
در مجموع نمی توان گفت که کاربری اراضی و منابع اکولوژیک در توسعه روستاها نقش قاطعی داشته است زیرا از ٢١٢ روستای واقع در اراضی مخلوط زراعت و باغ که از نظر اهمیت در رتبه دوم قرار گرفته ، تنها ٥١ روستا بسیار توسعه یافته و توسعه یافته است که حدود ٢٤ درصد روستاها را شامل می شود و بقیه آنها(٧٦ درصد) در سطح توسعه متوسط به پایین قرار دارند.
الگوی استقرار روستاهای مورد مطالعه از نظر فاصله جغرافیایی نسبت به شبکه های ارتباطی بین شهری نشان می دهد که تمامی روستاهای بخش مرکزی شهرستان ارومیه در فاصله کمتر از ١٥ کیلومتری جاده قرار گرفته اند اما نظام توسعه یافتگی آنها تفاوت زیادی با یکدیگر دارد.