خلاصة:
در شهریور 1320ش/اوت۱۹۴۱م و در پی اشغال ایران توسط متّفقین، حکومت رضاشاه سقوط کرد؛ ازجمله پیامدهای این سقوط، احیاء قدرت خوانین بود. عبداللهخان ضرغامپور به عنوان قدرتمندترین خان عشایر کهگیلویهو بویراحمد، در بخشهایی از دو استان مهم آن روز، یعنی خوزستان و فارس، توجه دولتهای آلمان و انگلیس را که درگیر در جنگ بودند جلب کرد. تلاش بخشی از احزاب و گروههای طرفدار آلمان، در قالب ستون پنجم، برای ایجاد جبههای جنگی در جنوب، متشکل از عشایر بویراحمدی و قشقایی و بختیاری و نظامیان، واکنش همراه با وحشت انگلیسیها را منجر شد. اصلیترین هدف ستون پنجم، حمله به تاسیسات نفتی و ناامنکردن خطوط مواصلاتی بود. انگلیسیها از گذشته، خود را صاحب و مالک مناطق نفتخیز میدانستند؛ پس، تمامی مساعی خود را به کار گرفتند تا مانع از شکلگیری جبهه جدید علیه خود شوند. ایجاد اختلاف میان خوانین بویراحمد، بهویژه برادران ضرغامپور، حمایت از خوانین و کلانتران همپیمان خود در مقابل عبداللهخان و مهمتر از همه، هدایت قدرت خوانین و عشایر به سمت استان اصفهان و راهاندازی جنگ سمیرم ازجمله این تلاشها بود. انگلیسیها به دنبال آن بودند که از این طریق، امنیت لولههای نفت و خطوط مواصلاتی متفقین را حفظ کنند؛ اما حضور جاسوسان آلمانی پس از حادثه سمیرم، در منطقه بویراحمد، نگرانی مجدد انگلیسیها را فراهم کرد.
following the occupation of Iran by Allied، Reza Shah''s regime in Shahrivar 1320 AH (September، 1941 AD) crashed. Among the consequences of this fall one case was revival of the Khans power. Abdullah Khan Zrghampoor as the most powerful Khan Among Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad tribes - that they lived In some parts of the of two major provinces At that time ،means Khuzestan and Fars -، was considered by the states involved in the World War ( Germany and britain ). Efforts of groups and parties in the form of pro-German fifth column، to make war on the southern front، composed of tribes and states (Boyer-Ahmadi، Qashqai and Bakhtiari) and Military personnel، leading to the British reacted with horror. The main goal of the German fifth column was the targeting of oil facilities and unsafing road lines. Britain in the past، believed himself owned oil-rich region، it was a part of the original occupiers at this time، Britains used all their efforts to prevent the formation of a new front against Their Interests in south of Iran. then they Sow discord between the Boyer-Ahmadi Khans، particularly among Zrghampoor brothers، supporting their ally the Sheriffs and Khans against abdollahkhan- and most importantly، they tried to direct The powerfull Khans and nomads towards the Isfahan Province and Waging war in Semirom، a means to secure and maintain oil pipelines and Road lines belong to Allied، but after the Semirom incident Presence of the German Spies in the Boyer-Ahmad region Again brought back British concerns. At This time Attention of the international، national and local powers is directed to abdollahkhan Zrghampoor Boyer-Ahmadi that eventually led to the treaty “Cham chyt «. Contract that determined the fate of the German Spies in the region and it finished British concern over Germany and fifth column in the region.
ملخص الجهاز:
انگلیسیها به دنبال آن بودند که از این طریق، امنیت لولههای نفت و خطوط مواصلاتی متفقین را حفظ کنند؛ اما حضور جاسوسان آلمانی پس از حادثۀ سمیرم، در منطقۀ بویراحمد، نگرانی مجدد انگلیسیها را فراهم کرد.
سؤال اصلی و محوری که این پژوهش درصدد پاسخگویی به آن است، چرایی و چگونگی توجه همزمان دو قدرت آلمان و انگلیس، به بویراحمدیهاست؛ به عبارت دیگر، چگونگی نقش بویراحمدیها و در صدر آنها عبدالله ضرغامپور، در نبرد میان انگلیسیها و هوادارانش در ایران از یک سو و نیروهای هوادار آلمان، از دیگر سو است.
حضور جاسوسان آلمانی در منطقه بویراحمد و بررسی ابعاد مختلف آن، همچنین نقشهها و دسیسههای انگلیسیها در انحراف و هدایت قدرت ایلات و عشایر به سمت منافع خود و بررسی پیمان «چمچیت» از دیگر موضوعاتی است که در این مقاله به آنها پرداخته شده است.
در میان نیروهای نظامی و بهخصوص ارتش، افرادی نظیر سرلشکر زاهدی حضور داشتند که در ارتباط و پیوند با ستون پنجم آلمان بودند و با نیروهای آلمانی حاضر در ایران همکاری میکردند (رائین، تهران مصور، شماره 1284)؛ لذا متفقین با تعیین حدود برای ارتش و نیروی نظامی ایران، درصدد بودند هرگونه خطر احتمالی را از لولههای نفت دور کنند.
از طرفی، میان خوانین بویراحمدی و قشقایی ارتباط تنگاتنگی وجود داشت؛ از طرف دیگر، ارتباط خوانین قشقایی با جاسوسان آلمانی و نیز ارتباط آنها با نیروهای هوادار آلمان در ایران، مثل زاهدی و نوبخت و اقدامات عبداللهخان ضرغامپور، آن هم در همسایگی حوزۀ نفوذ انگلیس و منطقۀ نفتخیز خوزستان، اسباب نگرانی انگلیس را فراهم کرده بود (کیانی، 1387: 122 تا 124).