خلاصة:
بسیاری از آثار باقی ماندۀ نصیریه از سده های میانه حاوی نقل قول های فراوانی از میرامفقود غلات کوفه اند که می توان بهدان ها بهه مثابه منهابعی واسهطه در بازیهابی محتهوای آنمیرا و به تبع شناخت بی واسط تعالیم غهلات تکیهه کهرد. کتهاب الأظله ةیکهی از همهینمیرا غالیان است که فقراتی از آن به واسط چهار متن کهن نصیری در دسترس اسهت.تعیین تاریخ حدودی تألیف ایهن منهابع واسهطه می توانهد در تاریخ گهذاری کتهاب الأظلهة وحتهی شناسهایی مؤلهف آن راه گشها باشهد. شهواهد متنهی مو،هود مؤیهد تهألیف ایهن منهابعنصیری در سده های سوم و چهارم است که بدین ترتیب، می توان در تاریخ گذاری کتابالأظل ةزمانی پیش از سدۀ دوم و سوم را برآورد کهرد. در منهابع کتاب شهناختی امامیهه از سههمؤلههف کتههاب الأظلهه ةیههاد شههده اسههت: احمههد بههن محمههد بههن عیسههی اشههعری قمههی،عبدالرحمان بن کثیر هاشمی و دیگری ابو،عفر محمد بن سنان زاهری؛ مؤلفانی کهه دورۀحیات آنها با بازۀ زمانی حدودی تألیف کتاب مورد بحث همخوانی دارد. بنا بر اسهنادیکه در منابع نصیری در باره کتاب الأظله ةدر دست است، احتمال تعل کتهاب بهه محمهدبن سنان بیش از دیگران است.
ملخص الجهاز:
"/> کتاب الهفت و الأظلة یا کتاب الهفت الشریف<FootNote No="775" Text=" این کتاب دومین اثر منسوب به مفضل بن عمر جعفی است، تألیفی چند لایه که تقریبا میان سدههای دوم و پنجم هجری در کوفه و شام نوشته شده است.
این نقل قولها را میتوان به سه دسته تقسیم کرد: دستۀ نخست، شامل صفحاتی از آثاری است که متن آنها در دسترس بوده و پیشتر نشر یافته بودند (مانند: کتاب الهفت و الأظلة مفضل بن عمر جعفی<FootNote No="778" Text=" برای نمونه، ر.
"/>)، دستۀ دوم مشتمل بر آثاریاند که تنها عناوین و نام مؤلفانشان دانسته است (همچون: کتاب الصراط اسحاق بن محمد نخعی کوفی، ملقب به أحمر)<FootNote No="779" Text=" با وجود آن که برخی عالمان مسلمان این کتاب را به اسحاق احمر نخعی نسبت دادهاند (برای نمونه ر.
"/> بنا بر آنچه گذشت میتوان گفت که در منابع فهرستی امامیه با سه مؤلف مواجهیم که به هر یک از آنها تألیف اثری با عنوان کتاب الأظلة نسبت داده شده است این سه مؤلف عبارتند از: ابوجعفر احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی، عبدالرحمان بن کثیر هاشمی و ابو جعفر محمد بن سنان زاهری.
قدیمیترین اثری که از کتاب الأظلة، بدون ذکر نام و به عنوان بخشی از کتاب الکرسی و العلم و القدرة، نقل قول کرده، کتاب المثال و الصورة، منسوب به محمد بن نصیر نمیری (م بعد از 254ق)<FootNote No="807" Text=" این تاریخ را آرون فریدمن برای زمان وفات محمد بن نصیر ذکر کرده است.
بر این اساس، میتوان گفت که نقل قول حرانی از کتاب الأشباح و الأظلة نیز از همین اثر بوده است؛<FootNote No="834" Text=" همان، ص157.