خلاصة:
پدیده نامطلوب گردوغبار یکی از بلایای طبیعی است که استان ایلام را به دلیل موقعیت جغرافیایی و همجواری آن با پهنههای بزرگی از مناطق بیابانی تحت تأثیر قرار میدهد. در این تحقیق پس از استخراج 40 سامانهی گردوغباری شاخص و تفکیک آنها به دو دوره سرد وگرم سال طی دوره آماری (2000-2010)، با استفاده از نقشه های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 و فشارسطح دریا، نقشههای بردار باد، خطوط هم سرعت و نقشه های امگا در تراز700 هکتوپاسکال در محدوده 15 تا 45 درجه شمالی و 20 تا 65 درجه شرقی صورت گرفت. برای بررسی وضیعت جو بالایی با مراجعه به پایگاه داده های جوی دانشگاه وایومینگ، دادههای رادیوسوند برای روزهای همراه با گردوغبار در ایستگاههای نیمه جنوب غربی ایران اخذ شده و با استفاده از نرمافزار RAOB و نمودارهای SKEW-T به صورت روزانه ترسیم و مورد تحلیل قرار گرفتند، برای بررسی پایداری و ناپایداری جو از شاخصهای (LI)، (SI)، (CAPE) و TT استفاده شد. بارزسازی گردوغبار روی تصاویر MODIS با استفاده از ویژگیهای دمای درخشایی و شاخص عمق نوری ذرات (AOD) انجام شد. نتایج تحقیق نشان میدهد در دوره سرد سال سیستمهای مهاجر بادهای غربی و رودباد جبههی قطبی همراه آن و در دوره گرم سال کم فشارهای حرارتی سطح زمین مهمترین عامل در ایجاد و شکلگیری پدیدهی مذکور در استان ایلام میباشند. هنگامی که یک فرود عمیق در غرب منطقهی مورد مطالعه بر روی بیابانهای کشورهای همجوار قرار گیرد و سرعت باد در آن به سرعت رودباد برسد، در صورت فراهم بودن شرایط محیطی، با ایجاد ناپایداری در سطح زمین سبب گرد و غبار و انتقال آن به استان ایلام میشود. در دوره گرم سال نیز کم فشارهای حرارتی سطح زمین و بخصوص کم فشارخلیج فارس با مکش هوای بیابانهای اطراف (شبه جزیره عربستان) یکی از عوامل ایجاد گردوغبار میباشد. مسیر حرکت امواج گردوغباری و نحوهی استقرار محور فرود و مراکز کم فشار سطح زمین و همچنین تصاویر ماهوارهای مورد استفاده نشان میدهد، مهمترین منابع گردوغبارهای وارده به استان ایلام شامل بیابانهای جنوبی عراق، شمال عربستان، جنوب سوریه و تا اندازهای شمال صحرای آفریقا میباشد.
ملخص الجهاز:
هنگامی که یک فرود عمیق در غرب منطقه ی مورد مطالعه بر روی بیابان های کشورهای همجوار قرار گیرد و سرعت باد در آن به سرعت رودباد برسد، در صورت فراهم بودن شرایط محیطی، با ایجاد ناپایداری در سطح زمین سبب گرد و غبار و انتقال آن به استان ایلام میشود.
مسیر حرکت امواج گردوغباری و نحوه ی استقرار محور فرود و مراکز کم فشار سطح زمین و همچنین تصاویر ماهواره ای مورد استفاده نشان میدهد، مهم ترین منابع گردوغبارهای وارده به استان ایلام شامل بیابان های جنوبی عراق ، شمال عربستان ، جنوب سوریه و تا اندازه ای شمال صحرای آفریقا میباشد .
در مطالعه ای (یزدان پناه و مرادی، ٤:١٣٨٩) بررسی شرایط ایجاد گردوغبار در سنندج نشان داد، در شرایطی که در سطح زمین کم فشار سودان ، کم فشار گنگ یا زبانه ای از آن روی کشورهای عربستان ، عراق و سوریه فعالیت میکند و در سطح ٥٠٠ هکتوپاسکال یک ناوه عمیق بین مدار ٢٥ تا ٤٥ درجه قرار دارد، زمینه تولید گردوخاک و انتقال آن به نیمه غربی ایران بوجود میآید و این شرایط در صورت همراهی رودباد جنب حاره میتواند تأثیر فزاینده داشته باشد.
بحث و یافته های تحقیق : تحلیل مقیاس همدید رویداد گرد و غبار: بررسی شرایط مقیاس همدید رویداد گردوغباری مارس نشان میدهد که ، همزمان با شکل گیری اولین هسته گردوغبار در عراق و شرق سوریه (روز ٢٥)، ناوه عمیقی با ارتفاع هسته مرکزی ٥٣٥٠ متر مشخص است که اختلاف آن با بیرونیترین هم ارتفاع ٥٠٠ دکامتر میباشد.
(2005): Synoptic of dust transportation days from Africa toward Itlaly and central Europe,Journal of Geophysical Research,Vol. 110,pp:1-14.