خلاصة:
با توجه به اهمیت جلوه های هنر دینی در سنت های دینی بزرگ جهان و نقش آنها در تقویت باورهای دینی مؤمنان، در این باره از زوایای مختلفی از جمله چگونگی ارتباط این مظاهر دینی با کلام الهی و حضور الهی، ارتباط این آثار دینی با اعمال و شعائر دینی، ابعاد زیبایی شناختی و مباحث بسیاری طرح شده است. این مقاله با رویکرد تحلیلی و نظری تلاش می کند، ضمن بررسی اجمالی مبانی نظری هنر دینی در سنت شیعیان امامیه و مسیحیان ارتدوکس، به مطالعه جایگاه روایات تصویری، نمادها و نگاره های دینی و نقش آنها در انتقال باورها به پیروان این دو سنت دینی کهن و غنی بپردازد. البته با توجه به گستره آثار هنری دینی، در شیعه امامیه، بر تصویرگری واقعه عاشورا و در مسیحیت ارتدوکس، بر شمایل ها تأکید شده است. در بررسی پیشینه تاریخی، هریک از این مصادیق، به دیدگاه کلی سنت دینی آنها نیز پرداخته شده است.نگارگری، شمایل نگاری، شیعیان، عاشورا، مسیحیان ارتدوکس، هنر دینی.امروزه به طور فزاینده، شاهد بروز گسترده خشونت و افراط در پوشش باورهای مذهبی هستیم. در اسلام و مسیحیت نیز طیف هایی همچون «سلفیان» و «بنیادگرایان» با ادعای تحقق خلوص دینی، به استنباط نادرست از متون دینی مبادرت می ورزند که در برخی موارد، بروز گرایشات خشن و تندروی دینی را به دنبال داشته است. در تحلیل چرایی شکل گیری افراط و خشونت میان دو طیف مذکور، افزون بر انگیزه های سیاسی، با عوامل متعددی مواجه هستم. از جمله مهم ترین آنها رویکرد «نص گرایانه» به متون دینی است. این مقاله، با هدف همگرایی بیشتر اسلام و مسیحیت در برخورد با افراطی گری مذهبی، به بررسی برخی مصادیق گروش به نص گرایی، در استنباط آموزه های دینی از قرآن و کتاب مقدس پرداخته و ارتباط اتخاذ این شیوه با بروز افراط مذهبی را مورد ارزیابی قرار داده است. اثبات ارتباط مستقیم میان گرایشات نص گرایانه در تحقق بسیاری از خشونت های موجود میان سلف گرایان و بنیادگرایان، از جمله مهم ترین نتایج این تحقیق است.
Considering the importance of the manifestations of religious art in the great religious traditions of the world and their role in strengthening the religious beliefs of the faithful، the paper examines the subject from different aspects including the manner of relationship of religions manifestations with Divine theology and Divine presence، the relationship of these religious works with religious acts and rituals، aesthetic aspects and many issues. Using an analytical-theoretical approach، the paper conducts a brief investigation into the theoretical principles on the religious art in the Imamite tradition and Orthodox Christians to study the position of figurative narrations، religious symbols and icons and their role in the preaching of beliefs to the followers of the two ancient and wealthy traditions. Of course، owing to the wide range of religious artworks، emphasis is put in Imamites on presenting a vivid picture of the Event to Ashura and in Orthodox Christians of Crucifix. In the historical investigation of each of these instances، the general view of each religious tradition has been expounded.
ملخص الجهاز:
"بر این اساس، نگارگری اسلامی به عنوان تجلی گاه هنر اسلامی، در پی آن نیست که جهان مادی را آن گونه که به حواس می آید، مجسم کند(بورکهارت، 1365، ص 44)؛ چراکه این شمایل ها و نگاره ها از یک سو، نمودار عالم مثال است و از سوی دیگر، هویت حقیقی را که در جان شهودی سالک و هنرمند به شهود درآمده و جزء تجربیات بیان ناپذیر اوست، در قالب شمایل برای دیگران به تصویر می کشد.
درحالی که مینیاتور در اصل، به نقاشی ها و پرداخت کاری های بسیار ظریفی اطلاق می شود که درخصوص به تصویر کشیدن صحنه هایی از کتب مقدس مسیحیان، توسط هنرمندانی، که غالبا از راهبان دیرهای کاتولیک بودند، انجام می شده است؛ هنرمندانی که با مصور کردن کتاب های مقدس، آنها را تزئین می کردند و به اکثریت مردمی که سواد خواندن و نوشتن نداشتند، این فرصت را می دادند که از مضامین گفته های عیسی مسیح و پیامبران گذشته در غالب تصاویر بهره مند شوند.
اما آن گونه که کلیسای کاتولیک بیان می دارد، نمی توان این تصاویر مقدس را صرفا وسیله ای برای آموزش دینی به شمار آورد و یا آن را امری اختیاری و صرفا تزئینی در ساخت و گسترش کلیسای ارتدوکس دانست، بلکه بنابر الهیات ارتدوکس، شمایل ها جزئی انفکاک ناپذیر از الهیات و بازنمایی روشن و صریح از عبارات، داستان ها و روایات کتاب مقدس هستند و فضایی ملکوتی و آسمانی خلق کرده اند که بیانگر حضور حاضران در بهشت است(پوروکوآرت، 1996،ص 165)."