خلاصة:
کتیبه های قرآنی در طول تاریخ، همواره مورد توجه محققان و پژوهشگران عرصه هنر و معماری بوده است. تکثر و تنوع آثار موجود در این زمینه، خود گواه این مدعاست. پژوهش کتیبه های قرآنی در هنر و معماری اثر شیلا بلیر و جاناتان بلوم در این حوزه و نیز معرفی برخی پژوهشگران و توصیف نسبی آثار آنها در این زمینه، اشاره به ظروف مورد استفاده برای کتیبه های قرآنی (سکه و سفال) و نیز برشمردن ملاک ها و معیارهای مورد توجه طراحان و سازندگان (از قبیل مقدار فضای ممکن برای خلق اثر)، ایمان و عقاید، نقش و کاربرد آیه (همخوانی موضوع آیه با محل مورد استفاده)، شرایط و مواضع اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، گامی مهم در اثبات نقش و اهمیت قرآن و آیات آن در سازه ها و اماکن مذهبی به شمار می آید. در این نوشتار گزارشی مختصر از این اثر، همراه با نکات و نقد تکمیلی همچون نقد معماری سکولار ارائه می شود.
Throughout history، Quranic inscriptions have been of interest to researchers in art and architecture. This is evidenced by the profusion and diversity of works in these fields. “Inscriptions in Art and Architecture” by Sheila Blair and Jonathan Bloom takes an important step toward demonstration of the importance of the Quran in religious structures. In this article، some scholars in the field are introduced and their works examined. Additional concerns include examination of receptacles of Quranic inscriptions (e.g. coins and earthenware)، criteria used by designers and builders (such as space utilized for creating a work)، faith and beliefs، and role and function of verses (compatibility with the venue in question) as well as social، cultural and political conditions. The present paper provides a short report of “Inscriptions in Art and Architecture” along with complementary points and critiques of، for example، secular architecture.
ملخص الجهاز:
پژوهش کتیبههای قرآنی در هنر و معماری اثر شیلا بلیر و جاناتان بلوم در این حوزه و نیز معرفی برخی پژوهشگران و توصیف نسبی آثار آنها در این زمینه، اشاره به ظروف مورد استفاده برای کتیبههای قرآنی (سکه و سفال) و نیز برشمردن ملاکها و معیارهای مورد توجه طراحان و سازندگان (از قبیل مقدار فضای ممکن برای خلق اثر)، ایمان و عقاید، نقش و کاربرد آیه (همخوانی موضوع آیه با محل مورد استفاده)، شرایط و مواضع اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، گامی مهم در اثبات نقش و اهمیت قرآن و آیات آن در سازهها و اماکن مذهبی به شمار میآید.
در ابتدای امر، نویسنده برای نشان دادن اهمیت کتیبههای قرآنی و پژوهش روی آنها،[4] علاوه بر ذکر چند تن از پژوهشگرانی که در این راستا فعالیت داشته اند، چند نمونة مشهور از آنها را نیز معرفی میکند؛ مانند ستون انتهایی مناره جام که در روستایی دور افتاده در کشور افغانستان کشف شده است و با سوره مریم به خط کوفی ترصیع شده است.
نکته آخری که درباره این معیار ذکر میشود، ویژگی توسعه معانی آیات قرآن میباشد؛ به عبارت دیگر، برخی کتیبههای قرآنی به کار رفته در بعضی اماکن، دال بر معنای توسیعی آن آیات نیز میباشند؛ برای مثال، تاج و تختی که در سالن نشست نمایندگان رسمی کشورها در قلعه گرانادا (واقع در کشور اسپانیا) وجود دارد، با سوره (مُلک) منقش شده است.