خلاصة:
دعا و درخواست بندگان ازآنجایی که با وعده اجابت از جانب خداوند متعال مورد تاکید قرار گرفته و میتواند در روند حوادث و وقایع عالم خلقت تاثیرگذار باشد، در عرفان نظری مطرح گردیده است. عرفای مسلمان سر اجابت دعا را در مرتبه اعیان ثابته و از حیث اسما و صفات خداوند دانسته و البته مسئله اجابت دعا را از مسئله تحقق خواسته بنده متمایز نموده اند. در مقاله حاضر پس از تعیین انواع دعا و تبیین جایگاه اسما و صفات خداوند و بحث درباره اعیان ثابته نشان داده شده که اعیان ثابته چگونه به عنوان لوازم اسما و صفات خداوند در تحقق حوادث گوناگون، ازجمله طلب و درخواست بندگان تعیین کننده هستند. همچنین یادآور شده که قطعی بودن امر اجابت از جانب خداوند متعال تنها در صورتی است که داعی با معرفت و تصوری صحیح از خداوند و قلبی طاهر تنها خدا را خوانده و غیر حق را در دل و ذهن خود جایگزین حق نکرده باشد.
ملخص الجهاز:
دعا و طلب در عرفان نظری منیرالسادات پورطولمی 1 سلاماله کاظم خانی** دعا و درخواست بندگان ازآنجاییکه با وعدة اجابت از جانب خداوند متعال مورد تأکید قرار گرفته و میتواند در روند حوادث و وقایع عالم خلقت تأثیرگذار باشد، در عرفان نظری مطرح گردیده است.
البته گاهی ممکن است دعا همراه با درخواست و طلب چیزی نباشد اما از آنجایی که بنده دربرابر حقتعالی عین فقر و نیاز است، تاآنجاکه به عقیدة عرفا این نیازمندی و فقر لازم الحقیقه بنده نیست، بلکه عین حقیقت او است (مظاهری، 1387: 457).
ازاینرو با خواندن خداوند حتی اگر همراه با اظهار درخواست و نیاز هم نباشد، این فقر و عجز محض بنده متجلی میگردد؛ یعنی بندهای که عین فقر و حاجت و نیازمندی است با خواندن معبود خویش میخواهد که حقتعالی شأنی از شئون خویش را در او ظهور دهد، اگرچه آن موجود به این حقیقت توجه آگاهانه نداشته و چیزی بر زبان جاری نکرده باشد، لذا با اظهار خضوع و فقر ازسوی بنده، صفت سمع الهی برای او ظهور مییابد و فیض علیالدوام خداوند بهقدر ظرفیت و قابلیت بر او جاری میگردد (تحریری، 1386 : 19).
لازمة رحمانیت، قادریت، عالمیت، جمال، جلال و دیگر اسمای خداوند که بهطور مطلق و در عالیترین درجه به حقتعالی نسبت داده میشوند آن است که در مظاهر گوناگون و در مراتب و درجات مختلف ظهور یابند و البته پیش از ظهور در عالم خلقت یا اعیان خارجی در مرتبة علم الهی یا همان اعیان ثابته ظاهر میشوند (جوادی آملی، 1372: 440).