خلاصة:
«نُصيريه» از جمله فرقه هاي انحرافي شيعه امامي است كه رويكرد باطنيـ غاليانه در ميان پيروان آن مشاهده ميشود. نظر به ماهيت سري جريان هاي باطني، آثار اندكي از ميراث نُصيريه بهشكل عمومي در اختيار است. در سال هاي اخير، مجموعه اي با عنوان «سلسله التراث العلوي» نشر يافته كه مشتمل بر آثار فراواني ازميراث نُصيريان است. كتاب «حقائق اسرار الدين» از جمله آنهاست كه در ميان نُصيريه به «ابومحمد حسن بن علي بن شُعْبه حَراني» - صاحب كتاب تُحَف العُقولـ نسبت يافته است. اهميت اين كتاب از آن روست كه شامل نقل قول هاي بسياري از آثار جريان غلو، به ويژه غُلات سده هاي دوم و سوم كوفه، ازجمله آثار منسوب به «مُفضل بن عُمر جُعْفي» و «محمد بن سنان»، است كه امروزه محتواي شماري از اين متون تنها بهواسطه همين اثر در دست است. اين پژوهش مي كوشد تا با بررسي شواهد مختلف، در گام نخست، تاريخي را كه متن به آن تعلق دارد، تعيين و سپس مولف آن را شناسايي كند. بنا بر شواهد موجود و بر اساس نقد متني، اين متن اصالت تاريخي دارد و تاريخ حدودي آن سده چهارم هجري و منتسب به ابن شعبه حراني است.
ملخص الجهاز:
"از جمله متون نصیری که در «سلسلۀ التراث العلوی» نشر یافت ، کتـابی منسـوب بـه ابومحمد حسن بن علی بن شعبۀ حرانی با عنوان «حقائق أسرار الدین » است ، عالمی کـه به واسطۀ تألیف کتاب ارزشمند «تحف العقول » در میان امامیـه ازشـهرت قابـل تـوجهی برخوردار است ١.
ازجمله آنکه در باب نهم کتاب دربـارة عقایـد تقلیـدی در خصوص آغاز خلقت و چگـونگی صـورت بنـدی آن ، مطـالبی شـامل دو جـدول از کتـاب حقائق أسرار الدین با انتساب به ابومحمد حسن بن علی بن شعبۀ حرانی نقل کرده است ([٢٠، ص ٢٧٤-٢٧٦]، برای موارد دیگر نک : همان ، ص ٢٦٩، ٢٧٢، ٢٧٣، ٢٨٢)، که عینا در کتاب حقائق نیز دیده میشود [١٦، ص ٨٨-٨٩].
مطلب دیگر آنکه ، تألیف آثار حدیثی مرسـل در سـدة چهـارم ـدورة حیات ابن شعبۀ حرانیـ نیز پیشینه داشته است که ازجمله میتوان به ایـن آثـار اشـاره کرد: «تفسیر علی بـن ابـراهیم قمـی» (زنـده در ٣٠٧ق )، «تفسـیر محمـد بـن مسـعود عیاشی» (م نیمۀ اول قرن چهارم )، «التمحیص » از ابوعلی محمد بـن همـام اسـکافی (م ٣٣٦ق )، «إثبات الوصیۀ للإمـام علـی بـن ابـیطالـب » از «ابوالحسـن علـی بـن حسـین مسعودی» (م ٣٤٥ یا ٣٤٦ق )، آثار «قاضی نعمان بن محمد مغربـی» (م ٣٦٣ق ) شـامل «دعائم الإسلام » و «الإقتصار بصحیح الآثار عـن الأئمـۀ الأطهـار» و «شـرح الأخبـار فـی فضائل الأئمۀ الأطهار»، غالب آثار «جعفر بن احمـد بـن علـی قمـی» (م نیمـۀ دوم قـرن چهارم ) ازجمله کتاب «الغایات » و «العروس » و «الأعمال المانعۀ من الجنۀ»، کتاب «مـن لا یحضره الفقیه » از شیخ صدوق (م ٣٨١ق )، «المسترشد فـی الإمامـۀ» از «محمـد بـن جریر طبری امامی» (م ."