خلاصة:
از دهههای پایانی قرن بیستم به این سو، برخی از اندیشمندان در بسیاری از بخشهای جهان، خاصه جهان سوم، ایده "توسعه" را به چالش کشیده اند. بر این اساس، تعریف نوینی از توسعه شکل گرفته است که عمدتاً برآمده از تجارب خاصه تجربههای ناموفق توسعه در جهان سوم بوده است. یکی از مهمترین شخصیتهایی که به انتقاد از برنامههای توسعهای، بخصوص برنامههای توسعهای نهادها و سازمانهای بینالمللی، دست زد، مجید رهنماست که خود زمانی دستی قوی در اجرای برنامههای توسعه در اقصا نقاط جهان داشت و اکنون هم به عنوان یکی از مهمترین متفکران گفتمان پسا توسعه مطرح است. در این مقاله تلاش میشود با استفاده از مطالعات اسنادی و کتابخانهای و با خوانشی عمیق در آثار رهنما مهمترین نقطهنظرهای وی در مورد تجربه توسعه و ناکامی های آن در دنیا تبیین و تشریح گردد. رهنما با استفاده از روش خاص خود به سیر در تاریخ توسعه پرداخته است. او اجتماعاتی را که هنوز گفتمان توسعه به آن راه نیافته میستاید و از آن به عنوان جوامعی اخلاقی یاد میکند که مردمانش فضائل بیشماری دارند امّا به تدریج زرق و برق طرحهای توسعه و وعده و وعیدهای آن در این اجتماعات رسوخ کرده و مردم محلی را دچار اقتصادزدگی و بینوایی اخلاقی میکند. از این منظر، توسعه «هدیهای خطرناک» است که اخلاق را در جوامع بومی زایل می کند.
ملخص الجهاز:
"۳. پیامدها: توسعه به مثابه فقر مدرن و گسترش بی نوایی اخلاقی در این قسمت سعی می شود به گواهی برخی از «کشتی شکسته گان توسعه »، به بررسی پیامدهای توسعه پرداخته شود: مجید رهنما به عنوان کسی که سالها در نهادهای مختلف بین المللی همانند سازمان ملل و یونسکو فعالیت داشته است ؛ استیگلیتز، معاون رئیس سابق بانک جهانی مؤلف کتاب «سرخوردگی بزرگ »؛ امیناتا تراوره وزیر اسبق فرهنگ که سه سال نماینده مقیم (UNDP) در مالی بوده و مؤلف اثرهای «صدای فقرا» و «فریاد برای تغییر» است ، نمونه هایی از این کشتی شکستگان اند.
در واقع همین موضوع برای محققان و صاحب نظران توسعه مورد پرسش بوده است که چرا در سطوح علمی واجرایی ونهادین ، علاقه به انتقاد از ادبیات وتجارب توسعه افزایش یافته است ؟ یکی از این محققان و صاحب نظران و از قضا متخصص توسعه که سالها در نهادهای مختلف توسعه ای در عرصه بین المللی دست به فعالیت زده بود، مجید رهنما است که در دهه هشتاد به گفتمان حاکم حمله برده و در سال ۱۹۹۷ با کمک یکی از همکارانش کتابی را به رشته تحریر درآورند که از به سر آمدن 1- Non-Western development 2- Non-Capitalist development 3- Alternative devlopment 4- Transion 5- Age Crisis 6- Age risk 7- End of development گفتمان توسعه و شکل گیری گفتمانی جدید موسوم به «پساتوسعه ١» حکایت داشت ."