خلاصة:
خانواده به عنوان بنیادی ترین نهاد جامعه، امری فرهنگی است که شکل گیری آن ازطریق کنش های اجتماعی گذشته و حال اعضای خانواده صورت می گیرد. تجربیات و شرایط اجتماعی- محیطی دوران کودکی می تواند قسمتی از نیات و اولویت های سن ازدواج، تعداد فرزند، زمان بندی بین تولد فرزندان و سایر مولفه های ترکیب خانواده به ویژه برای زنان را تحت تاثیر قرار دهد. با این هدف، در این مقاله سعی شده است نگرش مادرانی با نسل های متفاوت، در زمینه مولفه های مهم در ترکیب خانواده مورد بررسی قرار گیرد. با به کارگیری روش پیمایش، داده های لازم از 710 زن همسردار 15 الی 50 ساله ساکن در شهرهای تبریز و اهر که دوران کودکی خود را در چهار مقطع تاریخی؛ تا سال 1350، 1350 الی 1357، 1358 الی 1365 و 1366 الی 1373 گذرانده اند، به دست آمده است. تفاوت در ویژگی های تحصیلی و شغلی در بین نسل های مختلفچهارگانه نشان از تفاوت فضای اجتماعی دوران کودکی آنهاست. این امر موجب شده است پاسخگویان متعلق به نسل-های مختلف، برداشت های متفاوتی از زمان شکل گیری خانواده، ارزش فرزند، تعداد فرزند و ترجیح جنسی فرزند داشته باشند. در زمینه شاخص های ارزش فرزند، نگرش نسل های قبل از سال 1350 با بعد از 1365 و نسل های انقلاب با جنگ نزدیک تر است. درصد موافقت با سقط جنین به عنوان یکی از راه های جلوگیری از بارداری و نیز تک فرزندی در نسل های جدید بیشتر از نسل گذشته است. برعکس، درصد موافقت با ترجیح جنسی فرزند و نیز فرزند دلخواه سه و بیشتر در نزد نسل های جدید کمتر از قدیمی هاست. در برخی از رفتارهای جمعیتی دیگر، یک هم گرایی در بین چهار نسل مورد مطالعه ملاحظه می شود. این نگرش های جمعیتی زنان در ارتباط با ترکیب خانواده، می تواند در شکل دهی رفتار جمعیتی فرزند(ان) وی موثر باشد که این موضوع در تحولات خانواده ایرانی یک امر و مسئله مهمی خواهد بود.
ملخص الجهاز:
"مطالعات نشان می دهد دگرگـونی هـای اجتمـاعی - اقتصـادی و جمعیتـی جامعه در جهت تلاش ارتقای موقعیت زنان ، افـزایش تحصـیلات و تغییـر سـهم افـراد و تحول در میزان دستیابی به همسر مناسب و تغییرات در هنجارها و ارزش های مرتبط بـا ازدواج و تشکیل خانواده (محمودیان ، ١٣٨٣) و نیز میزان شهرنشینی ، میـزان اشـتغال و اشتغال در بخش صنعت (تـوده فـلاح و کـاظمی پـور، ١٣٨٥) از عوامـل تشـدید کننـدة افزایش سن ازدواج هستند.
مبانی نظری و تجربی جامعه در جهت تلاش ارتقای موقعیت زنان ، افـزایش تحصـیلات و تغییـر سـهم افـراد و دورکیم با مبنا قرار دادن تغییرات اجتماعی ملاحظه می کند تخصصی شـدن و تمـایزات تحول در میزان دستیابی به همسر مناسب و تغییرات در هنجارها و ارزش های مرتبط بـا فردی موجب ایجاد وضعیتی می شـود کـه در حالـت نابسـامانی نیازهـای افـراد تشـدید ازدواج و تشکیل خانواده (محمودیان ، ١٣٨٣) و نیز میزان شهرنشینی ، میـزان اشـتغال و می شود.
ویژگی های جمعیتی زنان به تفکیک نسل ها نسل ها متغیرها تا 1350 1350 -1357 1358 -1365 1366 -1373 شهر تبریز اهر 41 95 135 74 160 78 74 53 درصد زندگی در شهر تا ١٥ سالگی 68 72 71 79 تحصیلات درصد بی سواد (٨٠) ابتدایی (١٣٧) راهنمایی (٧٣) متوسطه و دیپلم (٢٠٤) دانشگاهی (٢١٥) 100 21 24 4 15 36 100 12 23 7 24 34 100 3 8 18 37 34 100 6 23 15 47 10 تحصیلات همسر درصد بی سواد (٣٨) ابتدایی (٩٩) راهنمایی (١١٨) متوسطه و دیپلم (٢٤٦) دانشگاهی (٢٠٨) 100 10 18 11 22 39 100 5 14 8 41 32 100 4 11 24 36 25 100 0 11 28 45 16 شاغل (١٨٩) 43 35 14 8 منبع : یافته های پژوهش در جدول ٢ رابطۀ متغیر نسل با نگرش به زمان شکل گیری (سـن ازدواج ) و ترکیـب (تعداد، جنس و ارزش فرزند) خانواده مورد بررسی قرار گرفته است ."