خلاصة:
دراین مقاله، با اتخاذ رویکرد آینده پژوهانه و استفاده از روش تحلیل ریخت شناسی، مدلی برای شناسایی گونه های پیش روی پدیده اسلام گرایی ارائه شده است. روش تحلیل ریخت شناسی با تمرکز بر ویژگی ها و معیارهای متمایزکننده، ابزاری برای ترسیم همه سناریوهای قابل تصور پیش روی پدیده ها ارائه می دهد. اسلام گرایی در این مقاله به مثابه یک جنبش اجتماعی درنظر گرفته شده که با توجه به زمینه های ذهنی و مبانی نظری مختلف و نیز نحوه ی برساختن هویت های گروهی می تواند از وجوه تمایز و درنتیجه گونه های متفاوتی برخوردار باشد. به منظور شناسایی معیارها و ویژگی های متمایزکننده گونه های مختلف اسلام گرایی، برخی از رایج ترین گونه شناسی های موجود مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. طی این بررسی مشخص شد که در متمایزسازی گونه های مختلف اسلام گرایی در منابع عمدتا غربی نواقص جدی دیده می شود. گونه شناسه هایی که در برخی از این منابع ارایه می شود اساسا متکی به مفروضات و مفاهیم غیربومی و غیرواقع بینانه است و مانع شناخت بهتر و عمیق تر از این جنبش ها می شود. رهیافت مذکور در این مقاله به چالش کشیده شده و تلاش گردیده تا با شناسایی طیف متنوعی از معیارهای متمایزساز مدلی برای شناسایی همه گونه های ممکن پیش روی پدیده اسلام گرایی ارائه شود.
ملخص الجهاز:
"خلاصه ای از گونه شناسی این مؤسسه به شرح زیراست : (١٤-٢٠٠٤:٧ ,Rand) بنیادگرایان رادیکال و متن گرا نویسندگان گزارش رند کاربردی یکسان برای همه ی انواع بنیادگرایی های دینـی (اعـم از مسیحی ، یهودی ، اسلامی ، و هندو) بنیادگرایی اسلامی را گرایشی توصیف کرده انـد کـه برداشت خود را از اسلام منحصرا بر متون معتبر اسلامی مثل قرآن و حدیث استوار می کنـد و خواهان بازگشت به بنیادهای دینی گذشته (و به زعم آنان فراموش شده ) و کنار گذاشتن قرائت هایی از دین است که در طول زمان به انواع باورها و عرفیـات ناخـالص آلـوده شـده است .
هــدف : رســانه هــا، اقتصــاد، آموزشی (خصوصی ) نتیجه :ادغام روحانی / معنوی : کناره گیری از زندگی سیاسی به منظور ترویج و تبلیغ خودسازی و تزکیه نفس و خودآگاهی هدف : آگاهی مذهبی نتیجه : کناره گیری همانگونه که در جدول ١ مشاهده می شود، هاکان یاووز برای گونه شناسی جنـبش هـای اسلام گرا از دو معیار اصلی اهداف و ابزارها استفاده کرده و معتقد است هویت جنبش های اسلامی باتوجه اهدافی که پی می گیرند به دو گونه دولـت گـرا و جامعـه گـرا و باتوجـه بـه شیوه هایی که برای پیشبرد اهدافشان استفاده می کننـد بـه دو دسـته جنـبش هـای اسـلامی بـا مکانیزم های مشروع نامشروع قابل تقسیم هستند.
٤. شناسایی گونه هـای مختلـف اسـلام گرایـی بـا اسـتفاده از روش تحلیـل ریخت شناسی از میان روش هایی که برای ساخت سناریوها مورد استفاده قرار مـی گیـرد روش تحلیـل ریخت شناسـی بیشـترین شـباهت را بـا هـدف ایـن پـژوهش کـه شناسـایی انـواع سـناریوها (گونه های ) ممکن پیش روی پدیده اسلام گرایی است دارد."