خلاصة:
مثبتاندیشی نحوه تفکر خوشبینانه و امیدوارانه به زندگی است که در آن انسان به جنبههای خوشایند و روشن زندگی خود توجه کافی میکند و از پرداختن به یاس و احساسات نابجا و مخرب دوری میجوید. این نوع تفکر دارای آثار و برکات فراوانی در زندگی است. هر چند تا کنون کتابهای مختلفی در این زمینه نگارش یافتهاست، کمتر منبعی میتوان یافت که به مثبتاندیشی از نگاه متون اسلامی (آیات و روایات) نگریسته باشد. در این نوشتار، ضمن بیان مختصری از مفهوم مثبتاندیشی به بازخوانی تعدادی از آیات قرآنی و روایات که به نحوی مویّد این دیدگاه میباشند، پرداخته شده است؛ مانند هر مفهوم دیگر، مثبتاندیشی نیز دارای مفاهیم نادرست و مخالف با آموزههای دینی است که میتوان از آن به آسیبشناسی مثبتاندیشی اطلاق کرد. این نوشتار، به طور گذار به معرفی و آسیبشناسی این مفهوم با کمک متون دینی میپردازد و عمده تمرکز آن پرداختن به بیان اموری است که انسان را از مثبتاندیشی باز میدارد که به آن «موانع مثبتاندیشی» گفته میشود.
ملخص الجهاز:
در این نوشتار، بعد از بیان تعریف مختصری از مثبتاندیشی، به موانع ایجاد این روحیه در انسان از دید منابع اسلامی پرداخته شده است؛ چرا که دین آسمانی که متکفّل برآوردن همه نیازهای فرد و جامعه برای تعالی و بارور شدن استعداهاست، ناگزیر به مباحث روانشناختی و روحی ـ روانی انسانها توجه تام و کامل نموده است.
صفات الهی به طور متعادلی در قرآن بیان شدهاند و ضمن جلب امید به خدا، مؤمنان را از اوهام غلط و خوش گمانیهای بچه گانه درباره خدا و احساس کاذب امنیت از عذاب الهی نهی کرده است و هر کس را مسئول اعمال خود ميداند که هر بدی کند خواهد دید و هیچ کار زشتی از توجه الهی به دور نیست (یونس/ 61)؛ بنابراین، ميتوان گفت متون دینی به شکل جامعی به این مبحث پرداخته است.
اين ويژگي نيز كاملاً مغاير با مثبتانديشي است؛ چرا كه در نظر يك مثبتانديش ، خوبي تابع شرايط نيست و اگر كاري (مثلاً رابطه با خدا) خوب است، هميشه خوب است و با برطرف شدن نياز نبايد رابطه با خدا تعطيل شود؛ بنابراين، انسان بايد با اين خصيصه خود مقابله كند و اين مانع را از سر راه مثبتانديشي بردارد.
اين حس استكبار و خودبزرگ بيني كه معمولاً در برابر سخن حق اتفاق ميافتد، ميتواند مانعي بر سر راه مثبتانديشي نيز به حساب آيد ؛ چرا كه گاه انسان به سبب همين استكبار كه در وجودش نهادينه شده است، حاضر نميشود دست از عقايد و حتي احساسات خود بردارد و حالات منفي و تنش زا را تحمل كند و زير بار مثبتانديشي رود؛ بنابراين، استکبار يكي از موانع مثبتانديشي است.