خلاصة:
چکیده: «اداره» امور موقوفات عام که فاقد متولی بوده یا مجهول التولیه است و «اداره» موقوفات خاص - تحت شرایطی- به سازمان اوقاف واگذار شده است. ناظر نیز مقامی است که توسط واقف برای نظارت بر کار «متولی» و اجرای دقیق وقفنامه منصوب میگردد. در جستار حاضر، مداخله و نظارت حداکثری نماینده حکومت (سازمان اوقاف) در حوزه وقف، در ترازوی نقد قرار گرفته و با بررسی حقوق موضوعه و رویه سالهای اخیر سازمان اوقاف و آرای هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، برداشت حق النظاره از محل عواید موقوفه مورد تردید، و دلایل طرفداران نظارت حاکم که به مفاهیمی چون «امور حسبه»، «مصلحت مسلمین»، «منفعت عمومی» و «شئون حکومت» تمسک می جویند، مورد نقد واقع شده است. در ادامه نیز توجه به مفاهیمی نظیر «احترام به نیات واقفین»، «تضمین استقلال وقف» و «واگذاری حداکثری مدیریت و نظارت موقوفات به شهروندان»، در راستای «کاهش نقش حکومت در امر تصدی گری موقوفات» و «تقویت جامعه مدنی»؛ ما را به این نتیجه رهنمون ساخته است که قوانین و مقررات مربوطه، دست کم تاب تفسیر اخذ حق النظاره از درآمد موقوفات توسط سازمان اوقاف را ندارد.
ملخص الجهاز:
آنچه دغدغه اصلی مقاله حاضر است و در این باره فقدان پژوهشهای حقوقی در طول سه دهه گذشته را میتوان محل انتقاد دانست، بررسی موضوعاتی نظیر فلسفه تعیین ناظر در وقف، اعطای اختیار افزایش میزان حقالنظاره به سرپرست سازمان اوقاف، تجمیع اختیارات «متولی» و «ناظر» در دست یک شخص حقوقی (سازمان اوقاف) و پاسخ به دو پرسش زیر است: 1- آیا آییننامه قانون تشکیلات اوقاف، از حق تعیین میزان حقالنظاره یا افزایش میزان آن برخوردار است؟ 2- آیا مخارج مربوط به انجام وظایف نظارتی سازمان اوقاف، بایستی از محل درآمدهای موقوفات تأمین شود؟ با پرداختن به موضوعات بالا و پاسخ به این پرسشها، میتوان تا اندازهای، «حدود» و «چگونگی» مداخله حکومت در امر نظارت بر موقوفات و نسبت آن با میزان تمایل شهروندان به وقف را مشخص کرد.
لازم به ذکر است فقهای شورای نگهبان نیز در سال 73، «جواز مداخله سازمان اوقاف در امور موقوفه دارای متولی خاص و محل وثوق و اعتماد و قادر به انجام وظایف شرعی» را خلاف موازین شرع دانستند و هیئت عمومی دیوان عدالت اداری، اقدام به ابطال مواد 4 و 5 آییننامه اجرایی قانون تشکیلات اوقاف کرد.
KeyWords: Government’s Supervision- Endowment- Supervisor- Observer’s Fee- Endowments and Charity Affairs Organization Extraterritorial Applicability of International Obligations of States in the Field of Economic, Social and Cultural Rights Ehsan Javid - Saber Niavarani (Received: 13/October/2015- Accepted: 14/September/2016) Abstract International Covenant of Economic, Social and Cultural Rights draws the content of international obligations of states parties to the Covenant in article 2.