خلاصة:
سازمان وکالت برای ارتباط بین شیعیان از زمان امام صادق (ع ) بوجود آمـد در دوران امـام جواد (ع ) فعالیت این سازمان گسترش یافت . این سازمان در دوران امام هادی (ع ) بنا به به دلایلـی ازجملـه لـزوم ارتبـاط و رهبری،پراکنـدگی شـیعیان در دورتـرین نقـاط اسـلامی ، بلاتکلیفی شیعیان و مهم تر از همه حصر و کنترل و نظارت شدید امام هـادی (ع ) توسـط عباسیان فعالیتش اوج گرفت و مجبور گردید بصورت مخفی فعالیت خـود را ادامـه دهـد. امام هادی(ع )از طریق وکلای خود با شیعیان در سراسر قلمرو اسلامی ارتباط داشت . بخش عمده از فعالیتهای سازمان وکالت در ایران بود و تعـداد زیـادی از وکـلای امـام ایرانـی از شهرهایی مثل قم بودند. وکلای امام هادی (ع ) در ایران علاوه بر جمع آوری وجوهات در مسائل فقهی و عقیدتی شیعیان نیز فعال بودند. این مقاله در پاسخ بـه بررسـی در سـوالات زیر است : ١- وکلای ایرانی امام هادی (ع ) چه کسی بودند؟ ٢- در کدام از شهرهای ایران فعالیت داشتند؟ ٣- طریق تماس امام هادی (ع ) با وکلا چگونه بود؟ ٤- سازمان وکالت درچه زمینه هایی درایران فعالیت داشتند؟ ٥- این سازمان چه نقشی در گسترش تشیع درایران داشتند؟ روش پژوهش در این مقاله به صورت توصیفی-تحلیلی می باشد. در پایان ایـن مقالـه مـی توان به کارکرد وتاثیرات وکلا در تاریخ تشیع و نقش آنان در رشد این مذهب پی برد.
ملخص الجهاز:
ابوالفضل سلمانی گواری (کارشناسی ارشد شیعه شناسی (تاریخ )) وحید شریفی (کارشناسی ارشد ایران اسلامی ) دکتر اصغر منتظرالقائم (دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان ) تبیین نقش سازمان وکالت در ایران عصر امام هادی (ع ) چکیده سازمان وکالت برای ارتباط بین شیعیان از زمان امام صادق (ع ) بوجود آمـد در دوران امـام جواد (ع ) فعالیت این سازمان گسترش یافت .
گرچه خطراتی هم برای امامان و برای وکـلای آنـان بـه دنبال داشت به طوری که وکلای زیادی دستگیر، محبوس وشـکنجه واعـدام شـدند توجـه بـه عملکرد این سازمان ، سهم عمده ای را در شناخت صحیح سیره عملی معصومین در عصـر دوم امامت (از عصر امام صادق علیه السلام تا پایان غیبت صغری ) دارد.
وکلای امام هادی(ع ) علی بن مهزیار اهوازی شیخ طوسی وی را از اصحاب سه امام ، رضا، جواد و امام هادی علیهما السلام داشته اسـت و در کتاب غیبت نام او را در فصل مربوط به معرفی وکلای ائمه آورده است و او وکالت امـام هادی علیه السلام را در برخی نواحی عهده دار بود.
منشا این تصور برای برخی همچون ابن طاووس و علامه حلی گشته که حسین بن عبد ربه و در حقیقـت وکیـل امـام هادی بوده است و نه فرزندش علی ١.
علی بن جعفر همانی او از اصحاب و وکلای مورد وثوق امام هادی و حضـرت امـام حسـن عسـگری (ع ) بـوده است که شیخ طوسی او را به عنوان «قیم لابی الحسن » علیه السلام ذکر کرده است ٤.