خلاصة:
- هنوز هم مجرده، دنبال آلن دلُن میگرده!
- یکلیلی و مجنونی اند که نگو!
- چیه؟ رابین هود محل شدی؟
- خیلی ادعاش میشه، خیال کرده آرنولده!
این جملات و جملاتی مشابه آنها را شاید بارها شنیده باشیم و یا خودمان از آنها استفاده کرده باشیم. اگرچه استفاده از اسامی خاص به صورت استعاری امری رایج است اما عبارتهای استعاری حاوی اسامی خاص به ندرت مورد مطالعه قرار گرفته اند و تا جایی که میدانیم در فارسی به این نوع استعاره پرداخته نشده است. برای اولین بار لیونل وی (2004) مقاله ای در مورد استعارة اسامی خاص نوشت و در آن توضیح داد که استعارة اسامی خاص در چارچوب پیشنهادی لیکاف برای استعاره یعنی مدل انطباقی، قابل توجیه نمیباشد و مدل میان طبقه ای گلوکسبرگ و کیسر (1990) در این زمینه کارآمدتر عمل میکند. در این مقاله به مقایسة این دو مدل در بررسی استعارة اسامی خاص میپردازیم و نکاتی چند، در مورد این استعاره در فارسی را متذکر میشویم.
ملخص الجهاز:
از دیگر تفاوتهای این دو مدل می توان به این نکته اشاره کرد که اگر مبداء و مقصد عضو یک گروه باشند، تنها آن ویژگی ای که کل گروه را توصیف می کند، نگه داشته و برجسته می شود و از سایر صفات موجود صرفنظر می شود(کمپبل و کتز ، ٢٠٠٦)؛ اما در مدل انطباقی ، تمامی ویژگی های دو گروه می بایست در نظر گرفته شود.
اسامی مورد استفاده در این استعاره از چند منبع انتخاب می شوند: اسطوره ها، قهرمانهای فیلم ها، شخصیت های کارتونی ، مشاهیر علمی و هنری ، ورزشکاران و افرادی که در مقطعی زمانی بنا به دلایلی شهرتی موقت می یابند و همین امر زمینه را برای کاربرد نام آنها در این نوع استعاره فراهم می سازد.
از طرفی به نظر می رسد که استفاده از این نوع استعاره بیشتر برای خطاب به آقایان معمول است تا خانم ها و نمونه های ارجاعی به خانم ها بیشتر جنبۀ مثبت دارد(لیلی ، شیرین ،...
گاهی اوقات فردی بنا به دلیلی به لقبی خاص شناخته می شود و از آن پس لقب او برای ساخت این نوع استعاره مورد استفاده قرار می گیرد: ٢٠.
به نظر می رسد همانطور که وی (٢٠٠٤) به این نکته اشاره کرده ، استعارة اسامی خاص بیشتر با مدل میان طبقه ای منطبق می باشد.
دلیل این امر آنست که اسامی معمولا برای اشاره به مرجعی خاص مورد استفاده قرار می گیرند و هر مرجع به طرق متعددی قابل توصیف است .