خلاصة:
بیوولف کهنترین و بزرگترین اثر حماسی ادبیات انگلستان به زبان انگلیسی قدیم است که قهرمان اصلی آن، بیوولف نام دارد. در شاهنامه هم ابرقهرمان اصلی، رستم است. حماسة بیوولف و شاهنامه، خصوصاً بخش پهلوانی آن و نیز شخصیتهای اصلی دو حماسه، شباهتهایی شایستة تأمل دارند که با تعمق در آنها و تطبیق آنها با یکدیگر، هم به تشابهات شخصیت رستم و بیوولف و هم به خصوصیات اشتراکی ژانر حماسه و روایت داستانی حماسی بین دو قوم ژرمن و ایران میتوان پی برد. در این جستار، نگارندگان با توجه به مکتب امریکایی ادبیات تطبیقی که به اشتراکات عام و جهانشمول آثار ادبی و تجربیات مشترک ابنای بشر را توجه میکند، به تحلیل این دو اثر حماسی و شخصیتهای اصلی آنها پرداختهاند و هیچ گونه روابط تاریخی و مبتنی بر تأثیر و تأثر را در نظر نداشتهاند. وجود قهرمان برجستة قومی، وسعت فضا، اعمال خارقالعادة قهرمان، وجود موجودات مافوق طبیعی و نیز حضور خدا و نیروهای قدسی و... از وجوه مشترک ژانری است که این دو اثر را که متعلق به فرهنگهای گوناگون هستند، ذیل ژانر حماسه قرار میدهد. از ویژگیهای داستانی و روایی مشترک این دو حماسه، تلفیق هنرمندانة دو دنیای پیش و پس از سرایش اثر و انعکاس آن در شخصیت و کنشهای قهرمانان، ارائة توصیفها، پندها و اندرزها در آغاز و انجام داستانها و حضور مسلط تقدیر در سرنوشت قهرمانان است.
ملخص الجهاز:
در ایـن جستار، نگارندگان با توجه به مکتب امریکایی ادبیات تطبیقی که به اشتراکات عام و جهان شـمول آثـار ادبی و تجربیات مشترک ابنای بشر را توجه میکند، به تحلیل این دو اثر حماسی و شخصیت های اصلی آن ها پرداخته اند و هیچ گونه روابط تاریخی و مبتنی بر تأثیر و تأثر را در نظر نداشته انـد.
١ـ پیشینۀ پژوهش دربارة تحلیل تطبیقی شاهنامه و شخصیت هـای آن بـا آثـار و پهلوانـان حماسـی ادبیـات بسیاری ملل مقالات گوناگونی نوشته شده است ؛ برای نمونه ، مقالۀ «مقایسۀ داسـتان رسـتم و سهراب با نمایشنامه کوهولین » نوشتۀ محمد پاشایی به بحث کهن نمونۀ درگیری پدر و پسـر میپردازد.
در کتاب تراژدی در اساطیر ایران و جهان نوشتۀ آسیه ذبـیح نیـا عمـران و منـوچهر اکبـری، بـه اشاراتی بسیار موجز و کلی به شباهت حماسۀ بیوولف با برخی داستان های تراژیک شاهنامه بسنده شده است .
٣ـ٨) توصیفات و پند و اندرز در روایات یکی از وجوه تشابه داستان های مربوط به رستم در شـاهنامه و حماسـۀ بیوولـف در ایـن است که شاعر بیوولف برای پرهیز از یکنواختی و برای تنوع و پویایی بخشیدن بـه حرکـت داستان ، یا پاره روایت هایی را در بین داستان وارد می کند یا در لابـه لای حـوادث بـزرگ و جنگ ها شروع به شرح و توصیفاتی دربارة تقدیر، پند و نصیحت یا توصـیف شـب و صـبح میکند و از استعاره ها و تشبیهات خاصی بهره می گیرد.
خود این اثر با شاهنامه و قهرمان اثـر نیـز از جهـات گونـاگونی بـا پهلـوان بـزرگ شـاهنامه ، رستم ، شبیه است .