خلاصة:
مصر جایگاه بلندی در آموزش علوم و معارف اسلامی و ادب عربی داشته و دانشمندان مسلمان مصری در پیریزی اصول و مبانی آموزش اسلامی نقشی بسزا ایفا کردهاند. بسیاری از دانشمندان مسلمان از سرزمینهای مختلف برای فراگیری دانشهای دینی یا تکمیل آگاهیهای خویش، راهی مصر میشدهاند. با این همه، در سده سیزدهم/ نوزدهم و در پی قدرتگرفتن خاندان محمدعلی پاشا (حکـ : 1805/1220ـ 1849/1265) و کوشش برای تبدیل مصر به قدرتی منطقهای، تحولاتی جدی در حوزه آموزش علوم در این سرزمین رخ داد و زمینه ورود نهادهای آموزشی و دانشهای جدید به مصر فراهم شد و سنتها و نهادهای آموزشی مصر تحت تأثیر نظام آموزش غربی قرار گرفت. این پژوهش سعی دارد، کوششهای مصریان را برای نوسازی نظام آموزشی این کشور در سده سیزدهم/ نوزدهم، بررسی کند.
ملخص الجهاز:
با این همه ، در سده سیزدهم / نوزدهم و در پی قدرت گرفتن خاندان محمدعلی پاشا (حکـ : ١٢٢٠/١٨٠٥ـ ١٢٦٥/١٨٤٩) و کوشش برای تبدیل مصر به قدرتی منطقه ای ، تحولاتی جدی در حوزه آموزش علوم در این سرزمین رخ داد و زمینه ورود نهادهای آموزشی و دانش های جدید به مصر فراهم شد و سنت ها و نهادهای آموزشی مصر تحت تأثیر نظام آموزش غربی قرار گرفت .
در نخستین مدرسه های تأسیس شده در زمان خدیو اسماعیل ، یعنی «مدرسه رأس التین » در اسکندریه و «مدرسه ناصریه » در قاهره ، زبان های عربی فرانسه ، انگلیسی ، آلمانی و حساب مقدماتی و پیشرفته ، جغرافیا و رسم الخط آموزش داده می شد.
غالب مدارس خارجی در مصر صبغه دینی داشت و هر چند برخی از دوره محمدعلی پاشا فعالیت خود را از آغاز کرده بودند، اما رونق این مدارس در دوره خدیو اسماعیل بود.
علاوه بر این محمدعلی پاشا در نخستین اعزام ، محصلان را به ایتالیا فرستاد (عبدالکریم ، تاریخ التعلیم فی مصر فی عهد محمدعلی، ٢٥٩)، اما کتاب های برگردانده شده از ایتالیایی بسیار کم شمار بودند (نصیر، ٢٤٥).
٧٠% ترجمه ها در دوره محمدعلی پاشا، در جهت نوسازی نظامی مصر بود و چون در مدارس ، دانش هایی چون حساب ، جغرافیا و تاریخ نیز آموزش داده می شد، ترجمه در این حوزه ها هم مورد توجه بود.