خلاصة:
«قوه خیال» یکی از نعمتهای الهی و ابزارهای ادراکات انسانی است که مانند دیگر نعمتها اگر بهطور شایسته مورد بهرهبرداری قرار نگیرد و بهخوبی مدیریت نشود، تاثیرات مخربی در نگرش انسان و سرنوشت او خواهد داشت. «توهم در علم روانشناسی یکی از اختلالات روانی و به معنای ادراک یا احساسی است که با واقعیت و حقیقت مطابقت ندارد. در قرآن کریم واژه «توهم» به کار نرفته است، لیکن به نظر می رسد از واژگانی همچون: ظن، حسب و زعم برای تداعی مفهوم توهم استفاده شده است. تحقیق نشان میدهد که قرآن کریم بر گونه های توهم در انسان، همانند: دو گانه انگاری در ربوبیت، بیهوده انگاری آفرینش، دنیابسندگی و خودبرتربینی تاکید داشته و راهکارهایی را در زدودن انواع توهم ارائه نموده است. این راهکارها بر اساس دو روش شناختی و رفتاری استوار است. از مهمترین رهنمودهای ارائه شده بر اساس روششناختی میتوان به اصلاح نگرش، هشدار دهی، تاکید برآینده نگری و تشویق به واقعیت گرایی و در روش رفتاری به ارائه الگوی عینی و مجازاتدهی اشاره کرد.
ملخص الجهاز:
رهنمودهای قرآنی در رفع توهمات انسانی دکتر پروین بهارزاده 1 _ دکتر مرضیه محصص 2 _ زهرا قوتی 3 چکیده "قوه خیال" یکی از نعمتهای الهی و ابزارهای ادراکات انسانی است که مانند دیگر نعمتها اگر بهطور شایسته مورد بهرهبرداری قرار نگیرد و بهخوبی مدیریت نشود، تأثیرات مخربی در نگرش انسان و سرنوشت او خواهد داشت.
در قرآن کریم واژه "توهم" به کار نرفته است، لیکن به نظر می رسد از واژگانی همچون: ظن، حسب و زعم برای تداعی مفهوم توهم استفاده شده است.
تربیت عقلانی به معنای ایجاد شرایط مناسب برای پرورش قوه تفکر انسان بسیار حائز اهمیت است؛ از این رو قرآن کریم به عنوان آخرین نسخۀ هدایت بشری، هرآنچه را برای نیل به بهروزی و سعادتمندی نهایی انسان لازم است به روشنی بیان میکند.
مشرک به پرستش موجودات غیر الهی نظیر: ستاره، ملائکه، شیطان و دیگر مظاهر من دون الله روی میآورد و از آنان اطاعت کرده، آن را تقرب جستن به پروردگار تصور میکند؛ زیرا کبریایی خالق در تصور او نگنجیده و قائل به الوهیت آلهه بوده و از خواهشهای نفسانی خود پیروی کرده است.
انسان هنگام قدم گذاردن در حیات فانی دنیوی با استفاده صحیح از قوه تفکر، پیمودن طریق سعادت و کمال را برای خود هموار میسازد؛ اما تفکر بیهودگی به دلیل ناامیدی بر او مسلط میشود.
در آیات دیگر قرآنی نیز به این توهم اشاره شده است.
در آیات دیگر نیز به این روش تربیتی تصریح شده است.
1 مفسران تأکید دارند تفکر نادرست و باطل انسان این است که می پندارد با مرگ، مائده/17، بقره/ 165 و 145، زخرف/ 45، آلعمران/ 142، کهف/ 152، سبأ: 33.