خلاصة:
حمزة بن حبیب (80–156ق)، یکى از قاریان هفتگانه کوفی است که گفتهشده اساسیترین ویژگى قرائتش، فراگیری از طریق نقل و اثر بدون هیچگونه اجتهاد و اختیار بوده بهگونهای که بهواسطه بررسی قرائت او، میتوان به قرائت بزرگترین مشایخ و ممتازترین اساتید قرائت از صحابه دست یافت. مسئله نقل از طریق اثر بدون اجتهاد آنچنان در قرائت حمزه شاخص است که برخی از عالمان این دانش راه دستیابی به قرائت صحابه را، تأمل در قرائت حمزه دانسته و با مبنا قرار دادن قرائت حمزه، به مقایسه آن با دیگر قرائات پرداختهاند.در گزارشهای تاریخی آمده است که وی بیشترین استفاده را از جعفر بن محمد الصادق(ع) (م148ق) داشته و قرآن را مستقیماً بر ایشان قرائت کرده و تنها در 10 حرف با آن امام اختلاف دارد. بیشک اگر اینگونه گزارشها صحّت داشته باشد و قرائت حمزه نیز بهصورت کامل در دسترس باشد، راه وصول به قرائت اهلبیت(ع) امکانپذیر است. لذا در این پژوهش تلاش شده تا دلایل امکان چنین واقعهای بررسی و تحلیل شود. مؤلف معتقد است که این گزارشها، دالّ بر وجود جریان «اهلبیت محوری» در بوم کوفه بوده که بررسی آن بهمنظور تحلیل حوادث صدر اسلام بهویژه در حوزه علوم قرآنی برای پژوهشگران این عرصه بسیار ضروری است
ملخص الجهاز:
در خصــوص این مسئله ، همواره این پرسش وجود داشته که چرا و چگونه قرائات مختلف پدید آمده است ؟ مگر نه اینکه قرآن توسط جبرئیل امین و به زبان عربی مبین بر پیامبر اکرم (ص ) نازل شده و ایشان با رعایت امانت الهی آن را به مردم ابلاغ میکردند، پس تنوع و تفاوت در قرائات از کجا پدید آمده اسـت ؟ و چرا پس از یکسـان سـازی مصـاحف در زمان عثمان که به هدف هماهنگی همه قرائت ها صـــورت پذیرفته بود، دوباره مســـلمانان گرفتار اختلاف در قرائت قرآن شدند؟ 66 فصلنامه علمی ـ پژوهشی «تحقیقات علوم قرآن و حدیث » دانشگاه الزهرا(سلماللعلیها)، سال ١٥، پیاپی٣٧ و مهم ترین ســـؤال آنکه آیا امروزه راهی برای دســـترســـی به قرائت صـــحیح پیامبر اکرم (ص ) و اهل بیت (ع ) وجود دارد؟ از میان قرائات نقل شــده توســط قراء مختلف ، کدام قرائت نزدیک ترین تشابه به قرائت اهل بیت (ع ) را داشته و میتواند به عنوان ملاک و معیاری برای تطبیق با دیگر قرائات قرآنی قرار گیرد؟ در پاسخ به مجموعه این پرسش ها باید گفت که براساس گزارش های تاریخی، اوج دوران اختلاف قرائات به دوره پس از توحید مصاحف ، یعنی اواخر سده اول و اوایل سده دوم هجری، هم زمان با دوران حیات صـــادقین (ع ) بازمیگردد که در این برهه از تاریخ ، اجتهاد قراء در گزینش و انتخاب قرائات امری رایج و گسترده شده به گونه ای که هر قاری تلاش دارد تا بر مبنای انگیزه ها و اعتقادات شـــخصـــی، لهجه قبیله خود یا با تکیه بر دانش صرف و نحو، اختیار و انتخاب خاصی در قرائت داشته باشد.