خلاصة:
محمدکاظممروی(متولد1133 ه. ق.) یکی از تاریخنگاران عصر افشاریه است که در کتاب عالمآرای نادری به بازگویی مهمترین ویژگیهای هویت دینی جامعه ایرانی اهتمام ورزیده است. این پژوهش میکوشد باشناخت دیدگاه محمدکاظم مروی درموضوع «خودی-دیگری» مذهبی، تاثیر هویت دینی و بازتاب آن را درمحتوا و روش تاریخنگاری عالمآراینادری بازجوید. ازاینرو، برای تحقّق این هدف،پرسشهای زیرمطرح است: مهم-ترین مؤلفههای «خودی- دیگری» مذهبی در تاریخنگاری عالمآرای نادری چیست؟ و مورخ در جهت بازشناسی، تشخیص و تعریف «خودی» مذهبی از «دیگری» مذهبی دوره مورد پژوهش، چگونه مواجههای داشته است؟ درپاسخ به این پرسشها،فرضیةزیرارائه شده است: روند تکوین و تحول عناصر «خودی- دیگری» مذهبی در تاریخنگاری عالمآرای نادری، از رویدادهای داخلی و خارجی چندی تأثیر پذیر بوده است. به این معنی که با تکوین حکومت افشاری «خودی- دیگری» مذهبی متأثر از رویدادهای داخلی در چارچوب تضاد درون دینی و مذهبی با عثمانی سنی مذهب و همچنین نزاع قدرتها و قومیتهای معارض داخلی و رقابتهای سیاسی و ارضی معنا مییابد و با توجه به همسایگی حاکمیت اهلسنت ازبکان و عثمانی، «دیگری مذهبی» در این دوره بر بنیان تقابل مذهب اهلسنت «دیگری» و تشیع «خودی» با عثمانی و ازبکان بوده است. بنابراین، نوشتارپیشرودرصدداست تا بامعرفى، بررسى و مطالعهى«خودی- دیگری» مذهبی در تاریخنگاری عالمآرای نادری ازطریق درک مفهومى و روشمندگزارشهاى آن، به شناخت وجوه عمدهى حیات فکرى فرهنگى، سیاسى، اجتماعى و مذهبی این برهه دست یابد.
ملخص الجهاز:
به این معنی کـه بـا تکـوین حکومـت افشـاری «خـودی ــ دیگـری»ِ مـذهبی متـأثر از رویـدادهای داخلـی در چـارچوب تضـاد درون دینـی و مذهبی با عثمانی سـنیمـذهب و همچنـین نـزاع قـدرت هـا و قومیـت هـای معارض داخلی و رقابت های سیاسی و ارضی معنا مـییابـد و بـا توجـه بـه همسایگی حاکمیت اهل سنت ازبکان و عثمانی، «دیگری» مـذهبی در ایـن دوره بر بنیان تقابل مذهب اهل سنت «دیگری» و تشیع «خودی» با عثمانی و ازبکان بوده است .
بنابراین ، نوشتار پـیش رو درصـدد اسـت تـا بـا معرفـی، بررسی و مطالعۀ «خودی ـ دیگـری»ِ مـذهبی در تـاریخ نگـاری عـالم آرای نادری ازطریق درک مفهـومی و روشـمند گـزارش هـای آن ، بـه شـناخت وجوه عمدة حیات فکری فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و مذهبی ایـن برهـه دست یابد .
از جملـۀ این تحقیقات می توان به مقالۀ «تاریخ نگاری ایرانی و هویت ایرانـی » نوشـتۀ دکتـر اسـماعیل حسن زاده اشاره نمود که عناصر هویتی ایرانی و بحث خودی و دیگری را در تاریخ نگـاری ایرانی به نحو ارزشمندی مورد بررسی قرار داده است .
همچنـین از معـدود آثـاری کـه بـه رابطۀ تاریخ نگاری و هویت ایرانی پرداخته سه شـماره از فصـلنامه مطالعـات ملـی (شـماره ١٤، ١٦،١٥ سال ٢-١٣٨١) که توسط حسن حضرتی و اسماعیل حسـن زاده گـردآوری و تدوین شده است ، ازجمله آثاری می باشد که از جنس و مایۀ نوشـته هـای هویـت شناسـانۀ سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی کلی نگر نیست بلکه با تبیینی جزئی نگرانـه بـه بحـث هویـت ایرانی در آثار مورخان دوره اسلامی پرداخته است .