خلاصة:
عقلانیت، یکی از پیچیدهترین و مهمترین مباحث معرفتشناسی است. در مورد عقلانیت و مفاهیم مرتبط با آن آثار و نوشتههای زیادی وجود دارد. با این وجود عقلانیت و شاخصهای تعقل صحیح همواره مورد بحث و مناقشه بوده و هست و احتمالا خواهد بود. بر این اساس و با توجه به بافت فرهنگی اجتماعی سازمانهای کشور این پژوهش با هدف طراحی الگوی چند سطحی عقلانیت در سازمان با رویکرد اسلامی انجام شده است. روش این پژوهش بر حسب داده، کیفی و برحسب نتیجه، بنیادی و برحسب هدف، اکتشافی است. منابع دینی مورد استفاده قرآن و احادیث معصومین(ع) است. با استفاده از راهبرد تحلیل محتوا، که یکی از راهبردهای پژوهش کیفی است، تمام آیات و احادیثی که به تعقل، تفکر، تدبر و موضوعات مرتبط با آنها مربوط میشود، مورد مطالعه قرار گرفت و با استفاده از روش نظریهپردازی داده بنیاد شناسهگذاری شد. بهمنظور گردآوری دادهها از تفاسیر المیزان، نور و راهنما برای تحلیل محتوای آیات و برای تحلیل محتوای احادیث از کتابهای گرانبهای اصول کافی، میزان الحکمه و نرمافزار جامع الاحادیث استفاده شد. نتیجه این پژوهش نشان داد که الگوی عقلانیت در سازمان با رویکرد اسلامی از یازده بعد تشکیل میشود که در سه سطح نهادی، سازمانی و عملیاتی طبقهبندی شد.
ملخص الجهاز:
بر این اساس و با توجه به بافت فرهنگی اجتماعی سازمانهای کشور این پژوهش با هدف طراحی الگوی چند سطحی عقلانیت در سازمان با رویکرد اسلامی انجام شده است.
نتیجه این پژوهش نشان داد که الگوی عقلانیت در سازمان با رویکرد اسلامی از یازده بعد تشکیل میشود که در سه سطح نهادی، سازمانی و عملیاتی طبقهبندی شد.
بر این اساس استفاده تقلیدی محض از الگوهای غیر بومی، که متناسب با بافت حاکم بر جامعه غربی تدوین شده است، میتواند آسیبهای جدی به همراه داشته باشد؛ به دیگر سخن، زیرساختهای فرهنگی هر جامعه در شکلگیری الگوی توسعه آن نقش دارد و لذا بدون در نظر گرفتن آنها عملا امکان کاربرد نظریههای مدیریت در کشوری دیگر ممکن نخواهد بود (نقی پورفر و همکاران، 1389: 40).
آنچه در جامعه مدرن قابل توجه است، گوناگونی و فراوانی سازمانها است به طوری که فراسازمانهایی باید برای مدیریت این سازمانها ایجاد شود؛ چرا که در برخی موارد سازمانها به جای اینکه خدمتگزار جامعه باشند به شکل ارباب در می آیند و درنتیجه در کنار کارکردهای مثبت، تأثیرات منفی زیادی نیز دارند؛ مانند آلودگی محیط زیست، به اسارت کشیدن انسانها، رقابت و دشمنی با یکدیگر و...
در این الگو برای عقلانیت در سازمان نه بعد شناسایی شد که در سه سطح نهادی، سازمانی و عملیاتی طبقهبندی شده است.
Bakken (eds), Autopoietic organization theory: Drawing on Niklas Luhmann's social systems perspective.
Organizational Myopia: Problems of rationality and foresight in organizations, New York: Cambridge University Press.