خلاصة:
ادبیّات پایداری، واکنش شخص یا نسلی مبارز و متعهّد به منظور رهایی، استقلال و آزادی سرزمین، اجتماع، دین و فرهنگ از چنگال متجاوزان و منافقان است که از سرِ تعهّد، در گونههای مختلف ادبی خلق میشود. مهمترین عامل پیدایش این ادبیّات در کشورهایی نظیر ایران، حملة عراق به این کشور و در فلسطین، اشغال آن سرزمین توسّط صهیونیستها است که به عنوان حلقة مشترک میان ادیبان این دو سرزمین قرار گرفته و موجب موضعگیری ادیبان متعهّد نسبت به آن شده است. در این مقاله، سلمان هراتی و سمیح القاسم به عنوان شاعران نامدار و برجستة اینگونه از ادبیّات معاصر در این دو کشور، مورد واکاوی قرار میگیرند. شاعران یادشده، ضمن بهرهگیری از نمادهای مختلف، متعهّدانه و آرمانگرایانه به خلق تصاویر شعری بیبدیل همّت گمارده و شعرشان را در خدمت مکتبی قرار دادند که به آن اعتقادی راسخ داشتهاند. این شاعران، دارای اشتراکات معنایی و ساختاریاند که از جمله عمدهترین مضامین شعری ایشان، عشق به وطن، بزرگداشت پایداریهای مردم، ستایش مضمون والای شهادت و تجلیل از شهدا و خادمان وطن، ترسیم ماهیّت حقیقی دشمنان و منافقان، انگیزههای ملّی و دینی، آرمانگرایی و القای حسّ امید و بشارت در نسل حاضر و نهادینه کردن ارزشهای والا در نسل آینده رقم خورده است.
إتجاه أدب المقاومة هو رد فعل الإنسان أو الجیل المقاتل والملتزم تجاه الحریة والإستقلال للأرض والمجتمع والدین والثقافة من أیدی المعتدین والمنافقین فی الأنواع الأدبیة المختلفة. من أهم دوافع نشوء هذا الأدب فی إیران هو هجوم العراق علیها وفی فلسطین الإحتلال الصهیونی. وإذ ذاک فالاعتداء علی الأراضی الإیرانیة والفلسطینیة هو الحلقة المشترکة بین أدباء هاتین الأرضین؛ ومن هؤلاء الأدباء الملتزمین سلمان هراتی وسمیح القاسم الذین هما من أبرز شعراء المقاومة فی العالم العربی والإیرانی. اهتم هذان الشاعران إلی إبداع الصور الشعریة المتمیزة باستخدام الرموز الملتزمة والمثالیة المختلفة، بحیث جعلا شعرهما فی خدمة المدرسة التی کانا یعتقدان بها إعتقادا جازما. لهذین الشاعرین وجوه التلاقی فی الألفاظ والأسلوب والبنیة ومن أهم مضامین أشعارهما: حب الوطن، تکریم مقاومة الشعب، الإشادة بمضمون الإستشهاد کهدف سام، تجلیل خادمی الوطن والشهداء، تصویر الهویة الحقیقیة للأعداء والمنافقین، الدواعی والآمال الوطنیة والدینیة، النزعة المثالیة، الإکثار من الشعور بالرجاء، تبشیر الجیل الراهن وتعلیم القیم والأهداف السامیة للجیل الآتی.
ملخص الجهاز:
در پرتو اهمیت این مسئله، از جملة پژوهشهای تطبیقی که به بررسی شعر مقاومت ایران و فلسطین پرداختهاند، میتوان به کتاب بررسی تطبیقی ادبیات مقاومت ایران و فلسطین با تکیه بر سه شاعر ایرانی قیصر امینپور، علیرضا قزوه، محمد عبدالملکیان و محمود درویش، سمیح القاسم و معین بسیسو اثر روزبهانی (1389)، مقالة «تحلیل تطبیقی درونمایههای مقاومت در اشعار سمیح قاسم، حسن حسینی و قیصر امینپور» نوشتة روشنفکر (1390) و بهرهگیری از دستهبندی محتوایی برخی نمونههای شعری فارسی و عربی نظیر کتاب پژوهشی در زندگی و شعر سلمان هراتی (آشنای شالیزار) اثر خادمی(1385)، مقالة «جلوههای ادب پایداری در شعر سلمان هراتی» نوشتة کریمی لاری (1389) و همچنین پایاننامة «سمیح القاسم دراسة نقدیة فی قصائده المحذوفة» نوشتة باسل (2008) اشاره کرد.
با اینهمه، پژوهشی که دربردارندة مضامین مشترک دو شاعر مورد نظر در این پژوهش، یعنی سلمان هراتی و سمیح القاسم و تحلیل تطبیقی محتوایی باشد، یافت نگردید؛ لذا پژوهش حاضر میکوشد ضمن بررسی درونمایه و وجوه مشترک معنایی شعر مقاومت فلسطین و شعر دفاع مقدس در سرودههای پایداری این دو شاعر برجسته، تصاویری گویا از مواضع آن دو ارائه دهد.
زوالپذیری و عدم جاودانگی این دشمنان واکاوی شعر شاعران پایدار و متعهدی چون هراتی و سمیح القاسم حاکی از این است که هر دو شاعر به گونههای مختلف زبان به نکوهش مردمگریزان نالایق و زبون گشودند به امید اینکه آنان را با مردم همراه سازند.