خلاصة:
واژهشناسان و شارحان نهج البلاغه «حسنان»، «عطفای/ عطافی» و عبارت کنایی «ربیضة الغنم» را دارای معانی مختلفی دانستهاند؛ ازجمله: حسنان را امام حسن و امام حسین علیه السّلام، انگشت شست پا، شانه، بازو و ساعد معنا کردهاند و «عطفای / عطافی» را دو طرف پیراهن یا رداء، دو پهلو و شانه دانستهاند. همچنین «مجتمعین حولی کربیضة الغنم» را کنایه از کمهوشی و کودنی، شدت شادی و کممراعاتی ادب، شدت ازدحام و پناه آوردن به امام علیه السّلام به دلیل به ستوه آمدن از ستمگریهای حاکمان و والیان معنا کردهاند. در این مقاله اقوال واژهشناسان و شارحان در این باره مورد بررسی قرار گرفته و ایراداتی را که برخی از شارحان بر معانی مختلف گرفتهاند، ارزیابی گردیده است. تفسیر برگزیده نگارندگان بدین شرح است که «حسنان» بهمعنای شانه، بازو یا ساعد است. «عطفای» به معنای دو پهلو مناسبتر است و عبارت کنایی «مجتمعین حولی کربیضة الغنم» ناظر به تجمع و ازدحام مردم شائق به امارت امام علی علیه السّلام به دلیل به ستوه آمدن از ستمگری حاکمان به ویژه خلیفه سوم است.
Terminologists and commentators of Nahj ul-Balaghah have viewed الحسنان، عطفای and الغنم ربیضه as being of different meanings; as the viewed، الحسنان means the Imams Hasan and Hosein (a)، the big toe، the upper arm and the forearm، and عطفای two sides of shirt، human`s two flanks and two shoulders، and الغنم ربیضه little intelligence، intensity of enjoyment، lack of politeness and public overcrowding and referring to Imam (a) because of extreme injustice of the rulers. In the paper، all given meaning as well as the relevant objections have been critically studied. As viewed in the paper، الحسنان means two shoulders، upper arms or forearms، عطفای is preferred to mean human flanks and the last phrase to mean public overcrowding as showing their demand to Imam`s rule because of the extreme injustice current during the third caliphate.