خلاصة:
امروزه مطالعات مربوط به معنویت با مفهوم هوش عمیقاً گره خوردهاست و بررسی و تحقیق در این حوزه از مفاهیم چالشبرانگیز محسوب میشود. ساختار هوش معنوی، جنبههای ذهنی معنویت را با کاربرد عینی هوش ترکیب کرده، با استفاده از مفاهیم روانشناسی، زیستشناسی، مذهب و معنویت دو عنصر اساسی "توانایی" و "معنویت" را به صورت درهم تننیده بیان میکند. هدف اساسی پژوهش حاضر، بررسی روانشناختی هوش معنوی و جستجو، شناسایی و تبیین مصادیق مفهوم هوش معنوی در قرآن و روایات است. برای رسیدن به هدف تحقیق، با استفاده از روش اسنادی و تحلیل محتوا، آیات قرآن کریم و روایات متناسب با هوش معنوی مورد مطالعه، بررسی و تحلیل قرار گرفت. در بررسی آیات قرآن کریم و روایات از پیامبر اسلام(ص)، امامان معصوم(ع) و سایر متون اسلامی، مطالب و مفاهیمی را میتوان پیدا کرد که گویای مفهوم هوش معنوی و یا بُعدی از ابعاد آن است. نتایج پژوهش نشان داد که در آیات قرآن و متون اسلامی مفاهیمی همچون «عقل قدسی»، «عقل نوری»، «عقل رحمانی»، «لُب»، «نهیه»، «حجر»، «فراست»، «حجی»، «حکمت»، «فطنت» و «کیاست» را میتوان معادل و مترادف با مفهوم هوش معنوی دانست. تحقیقات آینده با کاربست روشهای متفاوت تحقیق، ابعاد دیگری از مصادیق هوش معنوی را از منظر اسلام روشنتر خواهد کرد.
Nowadays, studies related to the spirituality have been emerged towards the spiritual intelligence quotient (SQ). The concept of SQ combines and integrates the psychological, biological, intellectual, religious, and spiritual aspects together to explain the spiritual intelligence. Spiritual intelligence quotient (SQ) contains two important terms of “ability” and “spirituality”. The aim of this study was to search, identity, and define the equivalents and ratifications of spiritual intelligence in the Quran and Islamic narrative texts. Using documentation and content analysis method, the Quran versus, and Islamic narrative texts indicated that the concept of spiritual intelligence quotient can be find in the Quran and the Islamic texts by various words, phrases, predicates.The results of this study showed that concepts including sacred or holiness wisdom, light wisdom, tactfulness, sagacity can be explained as spiritual intelligence.
ملخص الجهاز:
com استاد روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران (تاریخ دریافت: 6/09/1396؛ تاریخ پذیرش: 27/09/1396) چکیده امروزه مطالعات مربوط به معنویت با مفهوم هوش عمیقا گره خوردهاست و بررسی و تحقیق در این حوزه از مفاهیم چالشبرانگیز محسوب میشود.
در بررسی آیات قرآن کریم و روایات از پیامبر اسلام(ص)، امامان معصوم(ع) و سایر متون اسلامی، مطالب و مفاهیمی را میتوان پیدا کرد که گویای مفهوم هوش معنوی و یا بعدی از ابعاد آن است.
به نظر میرسد آنچه موجب شده سازة معنویت به عنوان هوش مفهومسازی شود، آن دسته از مشاهدات و یافتههای علمی است که بیان میکند کاربست الگوهای ویژهای از افکار، هیجان و رفتار (که به طور معمول در زیر مفهوم دین و معنویت به آنها پرداخته میشود،) در زندگی روزمره میتواند موجب افزایش سازگاری و بهزیستی انسان شود (Anandarajah Hight, 2002; Kennedy, 2002; Van Ness And Kasel, 2003 Daaleman, 2004).
با عنایت به آیات قرآن کریم، احادیث و روایات متعددی که از پیامبر اکرم(ص) و ائمة هدی(ع) در متون دین اسلام وجود دارد، میتوان مصداقهای هوش معنوی در اسلام و مؤلفههای آن را استخراج و فهرست کرد که البته بررسی و جستجو در این متون اسلامی، مستلزم اتخاذ شیوهها و روشهای علمی در علوم انسانی است.
ک؛ امونز، 2000: 3، گاردنر، 1999 وSantos, 2006: 1-2) و از آن به عنوان «توانایی» یاد کنیم، در متون دینی اسلام، مفاهیم و سازههایی مانند عقل و مشتقات آن، و مفاهیمی که در سطور بالا به آنها اشاره شد، این ویژگی و ظرفیت را دارند تا بیانگر همین سازة هوش معنوی باشند که امکان این تشابه و موازنة مفهومی در سطور زیر پی گرفته میشود.