خلاصة:
روابط واحدهای سیاسی بر دامنهای از محور هژمونی- سلطه قرار دارد. در مقایسه با سلطه، هژمونی با احتمال بیشتری بر اعتماد نسبی طرفین و قدرت نرم استوار است، لذا از سلطه متفاوت است. تجربه نشان داده است واحدهای سیاسی و کشورهایی که روابطشان را براساس معیارهای هژمونیک مبنی بر رضایت نسبی طرفین بنیان نهادهاند، موفقتر عمل کردهاند و هزینههای چندبعدی و جبرانناپذیر در روابط سیاسیشان را با نسبت قابلتوجهی کاهش دادهاند. بهنظر میرسد، در این میان با بررسی معیارهای گوناگون و سیر تاریخی روابط ج. ا. ایران با اقلیم کردستان همواره بر بعدی غیرهژمونیک و متمایل به سلطه استوار بوده است. گستره سیاست، بویژه تحولات منطقهای در دو دهه اخیر تغییرات زیادی داشته است. درک نامناسب این تغییرات شرایط را بحرانیتر و ناکارآمد خواهد کرد. تحولات اقلیم کردستان قبل از هر چیز زائیده واقعیتهای منطقه و ماهیت چندبعدی آن است. در حالیکه، برخورد با این واقعیت در روابط ایران همواره با فراز و نشیبهایی همراه بوده است و در مجموع بر دامنه غیرهژمونیک روابط این دو بیشتر دامن زده است. بررسی چگونگی سیر تاریخی این وضعیت و چشمانداز احتمالی از این روابط در متن حاضر به بررسی گذاشته شده است با این هدف که به زوایای مختلف آن پرتو بیشتری بیافکند. بنابراین پژوهش حاضر در پی روشن کردن ماهیت هژمونی- سلطه روابط موجود از زوایای مختلف است.
ملخص الجهاز:
ا. ایران از این قاعده تا حدی مستثنی به نظر میرسد و در میان افکار عمومی کرد توان هژمونیک نیافته است، که این روند بعد از رفراندوم استقلال کردستان عراق به صورت جدیتری محرز بود.
در این میان کردستان عراق به دلایل زیر از موقعیت استراتژیک بالایی برخوردار است؛ 1- محل تلاقی چندسازه سیاسی چون ایران، عراق، ترکیه و سوریه است، 2- میان چند تمدن کهن ایرانی، تورانی (ترکی) و عربی (سامی) واقع شده است، 3- به لحاظ هیدروپولتیک هارتلند خاورمیانه است، 4- از نظر منابع طبیعی، دارای خاکی حاصلخیز، آب، نفت، گاز و مواد معدنی فراوان است (قربانی،1391: 59-60).
رابطه با احزاب و جریانات اسلامی در کردستان عراق یکی دیگر از گسترههای روابط ایران با اقلیم بود، تا از این طریق توان هژمونیک خود را گسترش دهد.
هرچند کردهای یهودی در دولت اسرائیل جایگاه چندانی ندارند اما این صحنه بازی را همچنان برای روابط فیمابین اقلیم کردستان و اسرائیل باز نگه داشته است.
ا. ایران را در قبال اقلیم کردستان بصورت زیر ترسیم کرد: <رجوع شود به تصویر صفحه> چشمانداز روابط؛ از واقعیت تا هژمونی سیاست زمینه گفتگو است.
ا. ایران نتوانسته است در قبال اقلیم کردستان از این رابطه هژمونیک که پتانسیلها و امکانات بیشتری را نسبت به کشورهای دیگر درباره آن داشته است، استفاده کند.
ا. ایران در منطقه و جهان این نوع از رابطه متمایل به سلطه تنها در قبال اقلیم کردستان نیست، لذا جبهههای مخالفتآمیز در تخاصم با این گفتمان همواره وجود خواهد داشت.