خلاصة:
آشنایی با وقایع تاریخی، در شناخت گذشته ملّتها و افزایش بصیرت آنها برای عبرت-گیری و برنامه¬ریزی درست تاثیرگذار است. یکی از راههای آشنایی با گذشته هر ملّتی، بررسی مکاتبات دوره¬های تاریخی خاصّ آن ملّت است. هدف این پژوهش، بررسی سبک ساختاری و محتوایی نامه¬های عبّاس میرزا و ویژگیهای زبان دیپلماتیک و ادبیّات سیاسی اوست؛زیرا وی یکی از موثّرترین شخصیتهای تاریخ سیاسی ایران در دو سده پیش است که در میدان مبارزه فرهنگی و نظامی علیه بیگانگان کوششهای چشمگیر و ارزشمندی از خود نشان داده ¬است. پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که سبک نگارشی و محتوایی نامه¬های عبّاس میرزا چگونه است؟
کلیشه¬ای بودن عبارات آغازین نامه¬ها،¬ آوردن سجعها¬ و مترادفات متوالی، بکارگیری صفات متناسب با موضوع نامه¬ها و مرتبه و جایگاه سیاسی ـ اجتماعی مخاطبان از مهمترین ویژگیهای سبکی نامه¬های عبّاس میرزا است که در جستار حاضر به آنها اشاره کرده و مصادیقی برای هر-یک آورده¬ایم. جامعه آماری پژوهش، اسناد و مکاتبات تاریخی ایران دوره قاجاریه و حجم نمونه¬ها، نامه¬های عبّاس میرزا به برخی شخصیّتهای سیاسی و فرهنگی معاصر خویش است.
ملخص الجهاز:
در نامه ای که دربارة جنگ ایران و روسـیه بـه خلیـل پاشـا قـائم مقـام دولـت عثمـانی مینویسد، درخواست وی را برای متوقف کردن جنگ این گونه پاسـخ میدهـد:«دربـاب تـرک معارکه و محاربه با روس منحوس که به آن روش سمت اظهار یافته بود بـدیهی اسـت کـه خباثت ذات و ش̂Hمت صفات آن طایفة خایفه نظر به امتـداد مجـاورت بـر اولیـای آن دولـت دوران عدت کما هو حقه پدیدار و ذمایم صلح و محاسن جنگ با کفرة بی نام و ننـگ بنـابر وفور تجربت امنای آن شوکت را کماینبغی واضح و آشکار خواهـد بـود»( اسـناد و مکاتبـات تـاریخی ایـران (قاجاریـه )،نصـیری ،ج ٢: ص١١٢).
در نامـه ای خطاب به محمدامین رئوف پاشا والی أرزنة الروم ،برای نجیب افندی محاسب آناطولی دوصفت ترکیبی و برای دولت یک صفت ساده و برای محمدقاسم خان چهار صفت ترکیبـی متـوالی آورده که در هر سه مورد صفت را بر موصوف مقدم کرده است : «حرکت وتعیین عمدة الأماجد، اسوة الأعاظم ، نجیب افندی محاسب آناطولی برای ابـلاغ تصدیق نامة مبارکه معروض رأ ی التفات پیرا گردیـد و از طـرف همـایون دولـت علیـه نیـز عالیجاه عزت پناه صداقت آگاه ، مقرب الحضره محمدقاسم خان به سفارت تعیین و برای ابلاغ تصدیق نامة مبارکه به دربار دولت علیة عثمانی مأمور، و همین روزها از سرحد عبور و مرور خواهد کرد»( اسناد و مکاتبات تاریخی ایران (قاجاریه )،نصیری ،ج ٢: ص٣٣).
در نامه به کدخدای دولت عثمانی و محمدصالح افندی رئیس الکتاب دولت عثمانی تاریخ نگارش این گونه آمده است : «شهر ذیقعده »( اسناد و مکاتبات تاریخی ایران (قاجاریه )،نصیری ،ج ٢: ص٢٤٣).