خلاصة:
نظریه معنا-سبکشناسی یکی از متاخرترین رویکردهای نظریه دریافت است که تا کنون در ایران ناشناخته باقی مانده است. این نظریه، برای اولین بار در سال 1993 توسط ژرژ مولینه (1944 – 2014 میلادی) مطرح میشود. در این مقاله، به منظور شناخت جایگاه این رویکرد در نظریه ادبی، به مطالعه مفهوم ادبیت، بنیادیترین مفهوم تشکیلدهنده آن میپردازیم. در این راستا، ابتدا سیر تحولی نگرشهای گوناگون به این مفهوم را مطالعه میکنیم و از این رهگذر، برخی تفاوتهای اساسی این رویکرد با سایر رویکردهای معطوف به ادبیت را بیان میکنیم. سپس، به توضیح عناصر پایهای نظریه معنا-سبکشناسی میپردازیم و در ادامه سعی خواهیم کرد که به سوالات زیر پاسخ دهیم: از دیدگاه این نظریه، چه متنی ادبی به شمار میرود و معیارهای ادبیت متن چه معیارهایی هستند؟ چه عاملی باعث میشود که در میان متون ادبی، اثری فاخر و اثری نازل شمرده شود؟
ملخص الجهاز:
ابتدا سیر تحولی نگرشهای گوناگون به این مفهوم را ازنظر میگذرانیم و از این رهگذر، برخی تفاوتهای اساسی این رویکرد با سایر رویکردهای معطوف به ادبیت را بیان میکنیم؛ سپس عناصر پایهای نظریۀ معناسبکشناسی را توضیح میدهیم و در ادامه میکوشیم به این سؤالات پاسخ دهیم: از دیدگاه این نظریه، چه متنی ادبی بهشمار میرود و معیارهای ادبیت متن کداماند؟ چه عاملی باعث میشود در میان متون ادبی، اثری فاخر و اثری نازل شمرده شود؟ واژههای کلیدی: .
از این چشمانداز، ادبیت نهتنها نقطۀ افتراق برجستهای میان متن ادبی و غیرادبی است، بلکه وجه تمایز یک اثر ادبی در مقایسه با سایر آثار ادبی نیز است.
همچنین این نوع ادبیت ویژگیهای ادبی منحصربهفرد یک اثر خاص از میان تمام آثار یک نویسنده را روشن میکند (Molinié, 1995: 120 - 121).
اما با توجه به اینکه در نظریۀ معناسبکشناسی، اثر فقط بهواسطۀ خواننده و دریافت زیباییشناختی اوست که ادبی تلقی میشود، معیار ارزیابی ادبیت اثر خواننده است و به همین دلیل در این نظریه آنجا که سخن از مؤلف مجازی میشود، منظور مؤلف درنظرگرفتهشده توسط خواننده است.
بنابراین آنچه در متن ادبی وجود دارد، تقلیدی از مرجع بیرونی نیست؛ بلکه دنیاواره56ای است که پس از خوانش خواننده نیز توسط او بازآفریده میشود.
"Comment faire dialoguer la stylistique et la sémiotique?
Éléments pour une pensée de la frontière disciplinaire" in Judith Wulf & Laurence Bougault (dir.
Pour une esthétique de la réception.
Pour la poétique: une parole écriture.