خلاصة:
این مقاله با هدف شناسایی و تبیین ابعاد و مؤلفههای برنامه درسی معنوی براساس متون و منابع آن انجام شد. روش پژوهش به شیوه توصیفی و بهلحاظ هدف از نوع کاربردی و شامل تحلیل محتوا از نوع اسنادی است. متون و منابع مرتبط با حوزه برنامه درسی معنوی جامعه تحلیلی بود که در این میان چهل منبع داخلی و سی منبع خارجی شناسایی و تحلیل شدند. برای گردآوری اطلاعات از فهرست وارسی ابعاد و مؤلفههای برنامه درسی معنوی استفاده شد. ابزارهای اندازهگیری، برگه فیشبرداری و نیز سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته شده بود. یافتهها نشان از آن است که برنامه درسی معنوی شامل چهار بعد هنر و زیباشناسی، تعقل، اخلاق، و روح میباشد و هر یک از این ابعاد مرکب از مؤلفههایی است که بعد هنر و زیباشناسی با 14؛ بعد اخلاق با 12؛ بعد روح با 11؛ بعد تعقل با 9 مؤلفه، به ترتیب بیشترین و کمترین میزان توجه را داشتند. همچنین در بعد هنر و زیباشناسی، مؤلفه آموزش بیان ادراک، احساسات با 32 و خبرگی با 5؛ در بعد اخلاق، مسئولیتپذیری با 10 و حیا با 4؛ در بعد روح، اعتقاد به خدا با 10 و حضور داشتن با 5، در بعد تعقل، برقراری ارتباط با نظام هستی با 8 و تلاش برای کنترل خویش با 2 فراوانی به ترتیب بیشترین و کمترین توجه را به خود اختصاص دادهاند.
ملخص الجهاز:
در مجموع میتوان گفت: تعریفی از برنامه درسی معنوی که با این پژوهش انطباق بیشتری دارد، شامل محتوی رسمی و غیر رسمی، شیوههای تدریس و فرصتهای یادگیری است که از طریق آن فراگیران امکان مییابند به شناخت بیشتر و زوایای نهان و پنهان وجود خویش و جهان هستی بپردازند که ماهیت و هویتی معنوی و فرامادی دارد و پایه و اساس رفتارهای معنوی و انسانی را تشکیل میدهد و بر مبنای آن، تواناییها و استعدادهای معنوی و متعالی خود را به شکل جهتدار و هدفمند به فعلیت برسانند؛ بهنحویکه در اثر این فرایند، چنین برنامهای در نظام برنامهریزی آموزشی و درسی قابلیت اجرایی و عملیاتی پیدا کند.
جدول 3: تحلیل جایگاه بعد اخلاق در متون و منابع مرتبط با حوزه برنامه درسی معنوی {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} یافتههای مربوط به بعد تعقل نشان میدهد این بعد 9 مؤلفه و 39 فراوانی از ابعاد و مؤلفههای برنامه درسی معنوی را به خود اختصاص داده است که در این بین مؤلفههای برقراری با نظام هستی با 6 فراوانی و تلاش برای کنترل خویش با 2 فراوانی بیشترین و کمترین میزان توجه را داشتهاند.
L. , (2010), “Do College Students who Identify with Aprivileged Religious Group Experience Greater Spiritual Development-Exploring Individual and Institutional Factors”, Journal of Research in Higher Education, 51, 595-614.