خلاصة:
حضور و رقابت دولتهای خارجی در ایران که از پیش از جنگ جهانی اول شروع شده بود، با آغاز جنگ و سپس اشغال ایران شدت یافت. در این میان، اصفهان که در مرکز جغرافیایی ایران و بر سر راههای تجاری قرار داشت، هم میدان رقابت سه قدرت روس، انگلیس و آلمان گردید و هم به اشغال نظامی روسها درآمد. حضور و رقابت نیروهای خارجی، که از حمایت طرفداران داخلی خویش برخوردار بودند، باعث تاثیراتی زیانبار در عرصة اجتماع و زندگی مردم شد. بر این اساس این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش اصلی است که مداخلات خارجی در اصفهان در ایام جنگ جهانی اول چه تاثیری بر زندگی مردم داشت؟
روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و شیوة گردآوری اطلاعات، کتابخانهای و مبتنی بر اسناد، خاطرات، سفرنامهها و روزنامهها می باشد. یافتههای پژوهش نشان میدهد که دخالتهای نیروهای خارجی در اصفهان و رقابتهای آنها با یکدیگر، عمدتا تشدید کنندة شرایط پیشین و نامناسب زندگی اجتماعی مردم شهر بود.
In Iran, the presence of forces supported by handful foreign countries had begun before World War I.
With the onset of the war, this presence intensified and led to Iran’s occupation. Meanwhile, Isfahan,
being located in the geographical center of the country and therefore regarded as the country’s
economic and trade cross section had became the battleground of the three world powers of the
time; Russia, Britain and Germany. In the same period, the city saw the Russian military occupation
as well. These foreign forces alongside with their domestic hirelings had a damaging effect on the
contemporary Iranian society and its citizens. The main research question of the present article is:
What were the social consequences of foreign interferences in Isfahan and its society during World
War I? The findings of the article show that the interferences of the foreign forces in Isfahan mainly
exacerbated the city’s earlier social problems and led the citizens’ lives towards chaos, insecurity
and famine. Through utilization of a descriptive-analytical methodology, the article reviews key
historical documents, memoirs, travelogues and newspapers so that the significances of the foreign
interferences in the city and their social consequences city can be investigated during World War I.
ملخص الجهاز:
اصفهان ، جنگ جهانی اول ، نیروهای خارجی، هرج و مرج ، ناامنی، قحطی Foreign Inferences in and Their Social Consequences in Isfahan during World War I Seyed Rasoul Abtahi4 / Ali Akbar Jafari5 / Morteza Nouraei6 Abstract In Iran, the presence of forces supported by handful foreign countries had begun before World War I.
چنان که در سال اول جنگ ، عثمانی بخش هایی از قسمت های غربی ایران را تصرف کرد و ایرانی ها بــا کمک آلمانی ها تلاش کردند به مقابله با نیروهــای روس و انگلیس بپردازند.
حاج میرزا عبدالجواد اخوت ، از طبابت تا تجارت خاطرات یک تاجر اصفهانی، به کوشش مهدی نفیسی (تهران : نشر تاریخ ایران ، ١٣٨٦)، ص ٢٠٨.
علی همامی ، خاطرات همامی، به اهتمام عبدالمهدی رجایی (قم : مرکز نشر ذخایر اسلامی ، ١٣٩٤)، صص ٦٨-٦٩؛ حسن جابری انصاری ، تاریخ اصفهان و ری و همه جهان (اصفهان : روزنامه و مجله خرد، ١٣٢٢)، ص ٣٧٠.
٨١ از آن جا که انگلستان خان های بختیاری را از متحدان خود و حافظ تأسیسات شرکت نفت ایران و انگلیس می دانست ، در ابتدا تلاش کرد در برابر توسعه طلبی روس ها در اصفهان از صمصام السلطنه ، حاکم شــهر، حمایت کند.
١٢٤ استفاده حاکم شهر اصفهان ، اعتضادالســلطنه ، و همچنین حکومت تهران از این نیروها، در قالب اســتخدام رسمی شان به عنوان محافظان راه ها، باعث شــد پای آنها به شــهر باز شــود و در نقش مأموران دولتی خانه های مردم را در روز نشان و در شب غارت کنند و عملا راهزنی های خارج از شهر به داخل شهر آورده شود.