خلاصة:
این پژوهه به بررسی فرقههای امامیه بعد از شهادت امام حسن عسکری علیهالسّلام تا آغاز غیبت کبری میپردازد. موقعیت سیاسی و سختگیریهای خلفای عباسی برای امامان شیعه به ویژه در فاصله رحلت یک امام و جانشینی امام بعدی مشکلاتی را برای جامعه شیعی ایجاد میکرد. عدهای از شیعیان به دلیل اینکه در شناخت امام بعدی دچار تردید میشدند، تا مدتی سرگردان بودند و چه بسا به سمت مدعیان غیر واقی متمایل میشدند. گاهی این گروهها به اندازهای از بدنه اندیشه شیعی فاصله میگرفتند که به شکل فرقه یا انشعابی جدا میشدند. این مشکل بعد از امام عسکری علیهالسّلام به دلیل پنهانی بودن تولد فرزند ایشان بیشتر نمود یافت. علاوه بر اینکه دوران غیبت نیز آغاز شد. در کتب فرق و مذاهب از فرقههایی در این دوران یاد شده است. به نظر میرسد نتوان به بسیاری از آنان نام فرقه نهاد. زیرا علاوه بر اینکه این افراد دارای پیروان زیادی نبودند، در تحولات تاریخی هم از آنان یادی نشده است. تا جایی میتوان گفت آنان وجود خارجی نداشتند و یا اگر داشتند در مدت کوتاهی از بین رفتند و تنها در کتب فرق و مذاهب نام آنان آمده است.
ملخص الجهاز:
(مشکور، 1372ش: 131) <H2>فرقههای پس از امام عسکری؟ع؟</H2> غیبت صغری از سال 260 تا 329 و در دوران حکومت عباسیان بود.
(شهرستانی، 1368ق: ج1، 273-283) در کتب علمای شیعه همچون شیخ مفید پنج فرزند برای امام هادی( ذکر شده که یکی از آنان دختری است به نام عایشه.
برخی از غالیان نیز بعد از امام عسکری؟ع؟ منشا ظهور فرقههایی در بین شیعیان بودند.
به دلیل اینکه برخی مدعیان مهدویت از سوی غالیانی از اصحاب ائمه؟عهم؟ مطرح شده است و این افراد فرقههایی را بعد از امام عسکری( ایجاد کردند، لازم است اشارهای به این مدعیان و اندیشه غلو داشته باشیم.
(ابن ابی الحدید، 1378ق: ج8، 122) پنجمین فرد غالی این دوران محمد بن علی بن بلال معروف به بلالی است، وی در ابتدا از اصحاب و وکلای امام عسکری؟ع؟ بود و از جایگاه بالایی برخوردار بود.
پاسخگویی به پرسشهای مذهبی و دینی و شبهات شیعیان، کمک مالی به شیعیان نیازمند، تلاش برای حفظ شیعیان از شر حکومت عباسیان و آماده ساختن آنان برای غیبت امام دوازدهم، مقابله با فرقههایی چون صوفیه، واقفه، مفوضه و غالیان، ارسال نامههای فراوان به شیعیان به هدف هدایت آنان، اداره سازمان وکالت و نظارت بر آن و تایید کتابهایی که مؤلفان شیعه برای هدایت مردم مینوشتند، از جمله این فعالیتها بود.
شیخ مفید تاکید دارد که در سال 373 که وی مشغول تألیف کتاب بوده از فرقههای یاد شده تنها امامیه موجودیت خود را ادامه داده و به لحاظ تعداد و به لحاظ علمی پرجمعیتترین فرقه شیعه بودهاند و دانشمندان علم کلام و صلحا و عبادت پیشگان فقیه و علمای حدیث و ادبا و شعرای زیادی را به خود اختصاص داده است.