خلاصة:
تصاویر شعری از عناصر اصلی شعر و از معیارهای مهم نقد ادبی نزد متقدمین است. صور خیال که از تلفیق اشیا، کلمات و احساسات در هنگام خلق یک اثر هنری ایجاد میشود، بر جذابیت شعر افزوده، آن را نزد مخاطب و شنونده زیباتر و دلانگیزتر میسازد. تسلط شاعران بر تصویرگری هنری برخاسته از ذوق و قریحه خاص و از وجوه امتیاز و برتری آنان بر یکدیگر است. در این پژوهش، تصویرگری هنری در شعر ابتهاج و شفیعی کدکنی از منظر رمانتیسم که یکی از بهترین و عالیترین جلوههای احساسی بشر است بررسی شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که این دو شاعر در استفاده از تصاویر هنری برای بیان اهداف خود که بعضاً مقاصد اجتماعی و سیاسی بوده، بسیار مهارت داشته و موفق بودهاند. رمانتیسم این شاعران با اجتماع پیوند غیر قابل انکاری داشته و به نوعی عشق فردی را فدای عشق اجتماعی نمودهاند.
ملخص الجهاز:
«منظـور از عاطفـه ، اندوه يا حالت حماسي يا اعجابي است که شاعر از رويداد حادثـه اي در خـويش احسـاس ميکند و از خواننده يا شنونده ، ميخواهد که با وي در اين احساس شرکت داشته باشـد، نميتوان به يقين پذيرفت که امکان آن باشد که هنرمندي حالتي عاطفي را بـه خواننـده خويش منتقل کند، بيآنکه خود آن حالـت را در جـان خـويش احسـاس کـرده باشـد» (شفيعيکدکني، ١٣٦٦: ٢٤-٢٥).
رابطه ابتهاج با طبيعت به اين صـورت اسـت کـه يـا شعر خود را تماما در وصف طبيعت سروده ، و يا اينکه در لابه لاي اشعار تغزلـياش بـه طبيعـت و مظاهر آن نيز گريزي زده در بيان حال خود از آن بهره جسته است .
یاری کن ای نفس که درین گوشه قفشس بانگی برآورم ز دل خسته یک نفشس خونابه گشت دیده کارون و زندهرود ای پیک آشنا برس از ساحل ارس صـــبر پيمبرانـــه ام آخـــر تمـــام شـــد اي آيــت اميــد بــه فريــاد مــن بــرس از بيم محتسب مشکن سـاغر اي حريـف مـيخـواره را دريـغ بـود خـدمت عسـس جز مرگ ديگرم چه کس آيد بـه پيشـباز رفتــيم و همچنــان نگــران تــو بــاز پــس ما را هواي چشمه خورشيد در سـر اسـت سهل است سايه گر برود سر در اين هـوس (ابتهاج ، ١٣٧١: ٧٣-٧٤) رمانتيسم در شعر شفيعيکدکني طبيعت گرايي و استحاله شاعر در طبيعت اگر بخواهيم خلاصه اي از آنچه را که «بلاغت تصوير» در خصوص استحاله شاعر در طبيعـت ، به عنوان يکي از اصول رمانتيسم ، بيان کرده ، بازگو کنيم بايـد بگـوييم کـه نـزد شـاعر رمانتيـک طبيعت در حکم الگوي نقاشي نيست ، بلکه رابطه او با طبيعت نزديـک تـر و عميـق تـر و تـوأم بـا احساسات ميشود.