خلاصة:
در بیشتر نظامهای حقوقی؛ شاغلین مشاغل سخت و زیانآور، از قوانین بازنشستگی مطلوبی مانند بازنشستگی پیش از موعد (قبل از سن قانونی بازنشستگی) بهرهمند میشوند. در نظام حقوقی ایران با مطالعه رویه قضایی دیوان عدالت اداری، رژیم حقوقی حاکم بر بهرهمندی از مزایای اشتغال در مشاغل سخت و زیانآور به تفکیک مشمولین قانون کار و کارکنان دولت قابل مطالعه و بررسی است. مطابق ماده واحده قانون «نحوه بازنشستگی جانبازان، معلولین و شاغلین مشاغل سخت و زیانآور» و آییننامه اجرایی آن، تشخیص سخت و زیانآور بودن مشاغل کارکنان دولت بر عهدۀ شورای امور اداری و استخدامی کشور میباشد که پس از تایید شورا، به هیات دولت برای تصویب و تایید نهایی ارجاع میشود. کارگران مشمول قانون کار نیز مطابق تبصره 2 ماده 76 قانون تأمین اجتماعی از مزایای اشتغال در مشاغل سخت و زیانآور بهرهمند میشوند؛ بدین صورت که پس از تأیید و احراز سخت و زیانآور بودن توسط کمیتههای بدوی و تجدیدنظر استانی تطبیق مشاغل سخت و زیانآور که با اندازهگیری و سنجش درجۀ آلایندگی محیط کار کارگران صورت میگیرد؛ در صورتی که سازمان تأمین اجتماعی، اشتغال کارگر در مشاغل ادعایی مورد تأیید کمیته تطبیق مشاغل سخت و زیانآور را تأیید نماید، با پرداخت 4 درصد حق بیمه مشاغل سخت و زیانآور توسط کارفرما، کارگران میتوانند از مزایای اشتغال در مشاغل سخت و زیانآور بهرهمند شوند؛ همچنین مطابق تبصره الحاقی به ماده 14 قانون کار و استفساریه آن، ایام حضور داوطلبانه و خدمت وظیفه در جبهه نیز به عنوان سابقه اشتغال در مشاغل سخت و زیانآور منظور میشود.
ملخص الجهاز:
رأی وحدت رویه شماره ٤١٨- ٤١٧ مورخ ٩٦/٥/٣ نیز دلالت مادة ٤ قانون استخدام کشوری و مادة ١٢٤قانون مدیریت خدمات کشوری کارکنان دستگاه های اجرایی، صرفا چنانچه در مشاغل کارگری اعلام شده از ناحیه سازمان اداری و استخدامی کشور مشغول خدمت باشند، مشمول قانون کار خواهند بود؛ از این رو، با عنایت به عدم شمول قانون کار، کمیته های استانی؛ صلاحیت رسیدگی به سخت و زیانآور بودن شغل کارمندان دولت را نخواهند داشت و احراز سخت و زیانآور بودن مشاغل کارمندان مطابق تبصره ٣ ماده واحده قانون نحوه بازنشستگی جانبازان، معلولین و شاغلین مشاغل سخت و زیانآور و تبصره ٢ ماده ١ آیین نامه اجرایی همان قانون، تشخیص بر عهدة شورای امور اداری و استخدامی کشور است .
٤- احتساب ایام حضور در جبهه ، به عنوان سابقه مشاغل سخت و زیانآور در تبصره ٢ قانون اصلاح تبصره ماده ١٤ قانون کار و الحاق یک تبصره به آن، مصوب ١٣٨٣ پیش بینی شده است ؛ بیمه شدگانی که مشمول اصلاحیه تبصره (٢) ماده (٧٦) قانون تأمین اجتماعی مصوب ١٣٨٠/٧/١٤ مجمع تشخیص مصلحت نظام هستند؛ به شرط آن که خدمت نظام وظیفه خود را در جبهه های نبرد حق علیه باطل طی نموده یا حضور داوطلبانه در جبهه داشته باشند؛ سوابق خدمتی آنان جزو کارهای سخت و زیانآور محسوب میشود.