خلاصة:
اخباریان دو قرن نخست هجری تأثیرات ماندگاری در تاریخنگاری اسلامی و فهم مسلمانان قرون بعد از وقایع تاریخی برجای گذاشتند. عامر شعبی (105-28) یکی از این اخباریان است که علاوه بر شهرت در فقه و حدیث در حوزۀ تاریخ نیز، مورد توجه فراوان مورخان اسلامی قرار گرفت. از او روایتهای متناقض و متضادی در مورد حوادث و شخصیتهای مؤثر جهان اسلام باقی مانده است. شناخت و تحلیل چرایی این تناقضها در روایات شعبی مسألۀ این پژوهش است. روش بهکاررفته توصیفی تحلیلی است. نتیجه نشان میدهد روایات ابوعمرو به دنبال تحولات اجتماعی و سیاسیِ کوفه و منافع اشراف قبیله همدان و شخص وی تغییر کرد. این تغییرات در سه پرده مشاهده میشود. در پردۀ نخست (66-28)، متأثر از محیط پرورش کودکی رنگوبوی تشیع علوی در اخبار شعبی کاملا نمودار است. پردۀ دوم زندگی عامر با جدایی او از قیام مختار (66) شروع شده و تا شورش ابناشعث (81) ادامه یافت. در این مرحله، او تحتتأثیر عوامل ارتقای جایگاه فقاهتی و اشرافی و واکنش به رشد غالیان از شیعیان فاصله گرفت. ازینرو، روایتهای ابوعمرو ضد شیعی شد هرچند هنوز، طرفدار حضرت علی (ع) بود. شکست ابناشعث (84) پردۀ سوم زندگی او را رقم زد. شعبی با سرسپردگی به امویان، اخباری در طرفداری از آنها و بر ضد حضرت علی (ع) نقل کرد.
“Akhbarions”of the 1st and 2nd centuries AH have had lasting effects on the Islamic historiography and the understanding of the Muslims of later centuries. Amer al-Shaabi (28-105 AH) is one of Akhbarions. He, who was famous in the fields of Fiqh and Hadith, and history, has received much attention from Islamic historians. There are contradictory narratives by him about the events and the influential Muslims of the Islamic world. The main purpose of this study is to identify and analyze the contradictions in the narratives of al-Shaabi. The findings reveal that Abu Omar’s narrative changed as a result of the socio-political changes of Kufa and the interests of the nobility of Hamdan tribe and his own. These changes fall under three categories. The period of 28-66 AH was influenced by his childhood environment so that we can detect traces of Shiism in his narratives. The second episodeof his life began with his separation from Mokhtar’s uprising (66 AH) and continued until Ibn al-Ashath’s uprising (81 AH). At this stage, he distanced himself from Shiism under the influence of his status in Fiqh and as a reaction to the growth of the Ghulat. Thus, his narratives became anti-Shiite, although he was still a supporter of Ali in this period. The defeat of ibn al-Ashash (84 AH) marked the third episode of his life in which he became devoted to the Umayyad dynasty to the extent that he quoted a story in favor of the Umayyad Caliphate and against Imam Ali.
ملخص الجهاز:
اما بازخوانی فراز و نشیب های زندگی شعبی در میانه ی تاریخ محلی کوفه و حوادث جهان اسلام ، در نگاه بدبینانه نیز، پذیرش نقل بسیاری از این اخبار توسط شعبی را ممکن میسازد.
از خانوادة عامر در این حد اطلاع در دست است که احتمالا شراحیل نیز مانند اکثریت ساکنان عرب کوفه در فتوحات حاضر بوده و با مادر عامر، یکی از اسرای ایرانی جلولا ازدواج میکند (طبری، ١٣٨٧: ٢٨/٤؛ مقدسی، بیتا: ١٧٨/٥؛ سمعانی، ١٣٨٢: ١٠٦/٨) و گرایش های شیعی داشته است (ثقفی، ١٣٥٣: ٥٤/١-٥٥).
ک: شارون ، ١٣٨٠: ٥١-٦٩)، دور از انتظار نیست که متأثر از نخستین محیط پرورش ، شیخین به ویژه خلیفۀ دوم و صحابه به خصوص صحابۀ حاضر در فتوح و نیز، تعلقات قبیله ای و اشرافیت آن با رنگ و بوی شیفتگی به تشیع علوی جایگاه بالایی در اندیشه و زیست جهان عامر شعبی داشته باشند.
وقایع قیام امام حسین (ع ) بیشتر با حدیث نبوی «سید الشباب اهل الجنه » (ابن سعد، ١٤١٤: ٢٦٦/١)، خبر غیبی نبی (ص ) از شهادت نوة ایشان بر کرانۀ فرات و وجود تربت او نزد پیامبر (ص ) و آگاهی امام حسین (ع ) به واسطه امیرالمؤمنین (ع ) از این خبر غیبی (ابن سعد، ١٤١٤: ٤٢٩/١؛ ابن کثیر، ١٤٠٧: ٢٣١/٦) و تحذیر امام به عدم قیام توسط عبدالله بن عمر مبنی بر اینکه «خداوند چیزی[حکومت ] را از شما دریغ نکرده مگرایـنکه برای شما خیـر خواسته است » پیوند میخورد (بلاذری، ١٤١٧: ٣٧٤/٣).
در یک مجلس دیگر، حجاج در نزد شعبی تمایلش را به کشتن این اشراف زاده مغرور اذعان کرده بود (طبری، ١٣٨٧: ٣٢٧/٦) عامر هم این خبر را به ابن اشعث منتقل کرد و او هم در قیام مصمم شد.