خلاصة:
جنگ تحمیلی عراق و دفاع یکپارچۀ مردم ایران از سرزمین و اعتقاداتشان، از مهمترین رخدادها در تاریخ معاصر ایران است که ابعاد اجتماعی پیچیده و چندوجهی دارد. یکی از بسترهای بازتابدهندۀ روندِ تحول صورتبندیهای گفتمانی این رخداد، متون نمایشی است. در این پژوهش که برپایۀ الگوی تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف انجام گرفته است، شخصیتهای محوری نمایشنامههای وقت وصال (حسین جعفری)، چکّه؛ صدای دریا (محمدمهدی رسولی)، کانال کمیل (سیدحسین فدایی حسین) و 31/6/77 (علیرضا نادری)، با هدف دستیابی به مؤلفههای بنیادینِ گفتمانی و نحوۀ تعامل با وجوه اجتماعی مسئلۀ جنگ، تجزیهوتحلیل شدند. این نمایشنامهها، در فاصلۀ زمانی سالهای 1359 تا 1384 منتشر و توسط گروههای شاخص اجرا شده و همچنین منتخب جشنوارههای معتبر داخلی بودهاند. یافتههای این پژوهش، آشکارکنندۀ سه گفتمان محوری درزمینۀ نحوۀ بازنمایی رزمندگان و پیامدهای مربوط به آن است: گفتمان جنگ و ایدئولوژی انقلابی، گفتمان دفاع مقدس و گفتمان پسا/ضدجنگ. در بطن گفتمان نخست، تصویری خودتجویزگرانه از رزمندگان در تبیین رویکرد انقلاب اسلامی، تاریخ تشیّع و دفاع از سرزمین و همسو با گفتمان حاکم عرضه میشود. در مرحلۀ دوم و پس از تداوم و گسترشِ محدودۀ فرهنگی جنگ، این رویکرد، به گونهای خودبیانگری معرفتشناختی و الوهی بدل میشود و جلوههای دینی و عرفانی در آن پررنگتر میگردد، اما پس از پایان جنگ و بروز تغییرات وسیع اجتماعی، نگاهی انتقادی شکل میگیرد که در برزخ حفظ ارزشها و یا مقابله با مصادرهبهمطلوب گفتمانِ دفاع مقدس معلق است و درنهایت جایش را به رویکردی نقادانه و پرسشگرانه میدهد که از طریق آنتروپی گفتمان حاکم، شکلی متفاوت را با دانشِ زمینهای رویداد جنگ عرضه میکند.
The imposition of Iraq's invasion and the unified protection of people from their land and their beliefs are the complex multifaceted crises in contemporary Iranian history. One of the foundations that reflect the evolution of the discursive formations of this historical practice is dramatic texts. In this research, based on the critical discourse analysis of Fairclugh, the main characters of the "Attending Time" (Hossein Jafari), "Drop of Voice of the Sea" (Mohammad Mehdi Rasooli), "Komayl Channel" (Seyyed Hossein Fadaei Hussein) And "31/6/77" (Alireza Naderi), written between 1981 and 2006, aimed at achieving the fundamental components of discourse and how they interact with the critical conditions of war. These plays have been selected base on a selective targeting method from works published at various levels of warfare performed by professional groups and honored at national festivals.The findings of this study revealed three key discourses in terms of representing warriors and the crisis of war: war and revolutionary / Islamic ideology, sacred defense, and ultimately post-antiwar. In the context of the first discourse, the self-prescriptive image of the warriors in the explanation of the ideology of the Islamic Revolution, the history of Shi'ism, and the defense of the land comes with the ruling discourse. In the second stage and after the continuation and expansion of the cultural sphere of war, this approach has become a form of epistemological and divine self-expression, and the mystical aspects of it become more intense in the framework of the will of the power institution. But after the end of the war and the advent of widespread social changes, there is a critical look at hiding the values of the sacred defense discourse and confronting confiscation and exploitation, and ultimately brings about an anti-war approach and a questioner through The entropy of the ruling discourse offers an alternative relationship to the underlying background of the war event.
ملخص الجهاز:
پژوهش حاضر، برمبنای این فرضیه شکل گرفته است که تحلیل گفتمانِ نحؤە بازنمایی شخصیت های محوری متون نمایشی برآمده از جنگ ایران و عراق ، ترسیم گرِ بروز گفتمان های خلاق در سیری تاریخی است که نسبت هایی چالش برانگیز با گفتمان حاکم پیدا کرده اند؛ امری که در امتداد خود، علاوه بر آشکارگی نیروهای تأثیرگذار و سازندٔە صورت بندیهای موجود، به مطالعه و پیش بینی روند تحول بازنمایی جنگ ایران و عراق در آثار نویسندگان سال های آتی ایران نیز یاری خواهد رساند؛ براین اساس ، مهم ترین اهداف پژوهش حاضر عبارت اند از: - دستیابی به گفتمان های محوری نمایشنامه نویسان ایرانی درزمینۀ بازنمایی وجوه اجتماعی مسئلۀ جنگ ؛ - صورت بندی روند تحول رزمندگان ایرانی در آغاز، میانه و پس از پایان یافتن جنگ تحمیلی و نحؤە انعکاس آن در نمایشنامه های ایرانی؛ - ترسیم نسبت های تعاملی میان گفتمان حاکم و گفتمان های حاشیه ای در ترسیم ابعاد گوناگون جنگ ایران و عراق ؛ - بررسی زمینه های فرامتنی و فرازبانی مسئلۀ جنگ در پیوند با ساختار و الگوی شخصیت پردازی متون نمایشی ایرانی؛ - بازنمایی روند دگرگونی مفهوم جنگ به دفاع مقدس و پس ازآن به رویکرد ضدجنگ در نمایشنامه های ایرانی پس از انقلاب ؛ - دسته بندی ایدئولوژی و سیاست های زیباییشناسی بازتاب دهندٔە شخصیت های محوری در متون نمایشی حوزٔە جنگ .