خلاصة:
آسیبهای مختلف جسمی، روانی و اجتماعی بنا به علل گوناگون میتواند مردمان در معرض آن را با چالشی بیش از تهدید سلامتی مواجه سازد. چالشی که بهرغم درمانهای اولیه و اقدامات پزشکی ممکن است همچنان زمینههای بازگشت فرد به جامعه را فراهم نسازد و نیاز به مجموعه اقداماتی بهمنظور بازگشت به زندگی عادی وجود داشته باشد. موضوعی که از آن با نام توانبخشی یاد میکنند که در چارچوب علوم توانبخشی پیوند نزدیکی با معلولیت یافته است. بهرغم پیشرفتهای علم توانبخشی در چند دهة اخیر، از منظر حقوقی و بهویژه رویکرد حقوق بشری شاهد خلأهای قانونی در خصوص مقولة توانبخشی هستیم. ازاینرو، مقالة پیشرو با هدف تبیین نگاه حقوق بشری به توانبخشی، با درنظر گرفتن این فرضیه که دسترسی به خدمات توانبخشی یک حق بشری است، با نگاهی توصیفی- تحلیلی به این پرسش اصلی که آیا دسترسی به خدمات توانبخشی را میتوان بهعنوان یک حق بشری مستقل شناسایی کرد؟ پاسخ گفته است که دسترسی به خدمات توانبخشی حقی در شمار حقوق بشر است.
People who have experienced different physical, psychological, and social harms may have challenges other than health threat to face due to various reasons. Challenges that despite treatments and medical interventions may cause the affected individual to be incapable of returning to the society and necessitate further processes for returning to normal life. This topic relates to disability in rehabilitation science. In spite of developments of rehabilitation science in recent decades, from a legal and especially human rights perspective, legal gaps in relation to rehabilitation exist. Thus, in this article with human rights in mind and considering the hypothesis that access to rehabilitation services is a human right and from an analytical descriptive aspect we answer the question that whether access to rehabilitation services could be recognized as a an independent human right?
ملخص الجهاز:
براي اثبات مـدعا اسـتدلالات ذيـل حائز اهميت است : الف ) شناسايي حق دسترسي به خدمات توانبخشـي در مـادة ٢٦ کنوانسـيون حقـوق افـراد داراي معلوليت به صورت مقررة جداگانه مورد توجه و تأکيد دولت ها قرار گرفتـه اسـت .
ب ) تا پيش از تولد مادة ٢٦ کنوانسيون حقوق افراد داراي معلوليت براي آنکه توانبخشـي را به عنوان حق مستقل بشري شناسايي کرد، نيازمند تفسـير اسـناد پيشـيني اسـت کـه موضـوع توانبخشي در آنها قيد شده است ؛ لکن کنوانسيون ٢٠٠٦ مجمع عمومي ملل متحد به صراحت و نه به صورت ضمني حق دسترسي به خدمات توانبخشي را به رسميت ميشناسد.
کميتۀ حقوق افراد داراي معلوليت در نظريۀ عمومي شمارة دو به مفهوم دسترس پذيري و ابعاد مختلف آن اشاره کرده است : General Comment No: 2 (2014) Art 9: Accessibility, Committee on the Rights of Persons With Disability Eleventh Session 31-march 11 April 2014.
٣. نظريۀ عمومي شمارة چهار کميتۀ حقوق افراد داراي معلوليت به ابعاد مختلف حق بر آموزش اشاره دارد: General comment No. 4 (2016) Art 24: on the right to inclusive, Committee on the Rights of Persons with Disabilities.
موضوعي که در مادة ١٤ قانون حمايت از حقوق معلولان در چارچوب آموزش هاي تخصصـي مورد توجه قانونگذار ايراني بوده است ؛ اقدامي که در راستاي عمل به کنوانسـيون حقـوق افـراد داراي 1 معلوليت و کنوانسيون توانبخشي حرفه اي سازمان بين المللي کار به سال ١٩٨٣ است .