خلاصة:
یکی از آرایههای چندمعنایی دانش بدیع، فن «استخدام» است که چندمعنایی آن بر پایه چندپیوندی است. استخدام، شیوهای گسترده در بلاغت است که بسیاری از گونهها و نمونههای ادبی آن در قرآن، ناشناخته یا کمشناخته مانده است. ازآنجاکه برخی قرآنپژوهان، دانش بدیع را در فرایند تفسیر و برداشت معنای متن، سودمند ندیدهاند، این پژوهش پس از بازشناسی گستره استخدام و بازکاوی سازوکار آن، نمونههای نغز و برجستهای را از این شگرد زبانی در قرآن یافته و به شیوه توصیفی تحلیلی در پی پاسخ بدین پرسش برآمده است که شناخت آرایه فراگیر استخدام، چه کارکردهایی در تفسیر متن قرآن دارد؟ نتیجه پژوهش آن است که مفسر آشنا با شیوه استخدام، در پی گسترش معنای فشرده متن خواهد رفت و هنگام مرجعیابی ضمیر، دچار سرگردانی و خطا نخواهد شد؛ افزون بر اینها، در چند نمونه هنری قرآنی نشان داده میشود که آشکارسازی انسجام متن و ارایه تفسیری پیوسته از نشانههای سخن، همچنین نمایانسازی کارایی و گیرایی معنای متن، از دیگر کارکردهای شناخت آرایه استخدام است.
One of the polysemous rhetorical devices is the "syllepsis" figure of speech the polysemy of which is based on polynomials. Syllepsis has a wide range in rhetoric but many of its literary types and examples are unknown or little known in the Qur'an. Some of the Quranic researchers have not found rhetoric useful in the process of interpreting and understanding the meaning of the text. Therefore, having reviewed the scope of syllepsis and analyzed its mechanism, this paper has found some outstanding examples of this linguistic feature in the Qur'an. It has used the descriptive-analytical method to answer the question of the functions of understanding syllepsis in the interpretation of the text of the Quran. The result of the research shows that an interpreter who is familiar with the method of syllepsis will seek to expand the meaning of the text and will not be confused and mistaken when looking for the antecedent of pronouns. In addition, several rhetorical examples of the Qur'an show that revealing the coherence of the text and providing a continuous interpretation of speech signs, as well as demonstrating the efficiency and attractiveness of the meaning of the text are other functions of understanding the figure of speech of syllepsis.
ملخص الجهاز:
ازآنجاکه برخي قرآنپژوهان، دانش بديع را در فرايند تفسير و برداشت معناي متن، سودمند نديدهاند، اين پژوهش پس از بازشناسي گسترة استخدام و بازکاوي سازوکار آن، نمونههاي نغز و برجستهاي را از اين شگرد زباني در قرآن يافته و به شيوة توصيفي ـ تحليلي در پي پاسخ بدين پرسش برآمده است که شناخت آراية فراگير استخدام، چه کارکردهايي در تفسير متن قرآن دارد؟ نتيجة پژوهش آن است که مفسر آشنا با شيوة استخدام، در پي گسترش معناي فشرده متن خواهد رفت و هنگام مرجعيابي ضمير، دچار سرگرداني و خطا نخواهد شد؛ افزون بر اينها، در چند نمونة هنري قرآني نشان داده ميشود كه آشکارسازي انسجام متن و ارائة تفسيري پيوسته از نشانههاي سخن، همچنين نمايانسازي کارايي و گيرايي معناي متن، از ديگر کارکردهاي شناخت آرايه استخدام است.
با درنگ در تعريف اين بلاغيها از آرايه استخدام، بهدست ميآيد که اين فن در نگاه ايشان، فراگير و گسترده است؛ بهگونهاي که هر نشانهايـ چه ضمير و چه غير ضميرـ ميتواند ذهن شنونده را به يکي از معاني واژة چندمعنا رهنمون سازد؛ ولي با اين همه، خطيب قزويني (666 ق) تنها با تأمل در چند نمونه استخدامِ با ضمير، از فراگيري تعريف پيشنيان کاسته است و از استخدام، تعريفي حداقلي ارائه ميدهد که اين تعريف در دانش بلاغت عربي تا امروز مشهور شده است و ازاينرو بسياري از مفسران نيز بر پاية همين تعريفِ ﺗﻘﻠﯿﻞﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ به متن قرآن پرداختهاند.
The Application of Understanding the Figure of Speech of "Syllepsis" Based on the Interpretation of the Qur'an ( Abbas Rahimloo / MA in the Quranic and Hadith Sciences, Hawzeh and University Research Center abbasrahimloo@gmail.