ملخص الجهاز:
"دورهء زمانی(1981-1971)شاهد رشد سریع جمعیت شهری بوده است،(بیش از 47%)این رشد که تا حدودی ناشی از افزایش طبیعی جمعیت(25%)بود،در نتیجهء تأسیس و گسترش صنایع و فراهم آمدن فرصتهای شغلی در امور صنعتی بهویژه در شهرهای «ردهء یک»(000/100+)شدت یافته است.
بعلاوه،پدیدآمدن شهرهای جدید صنعتی و رشد سریع شهرهای قدیمی صنعتی،نقشی مهم در سرعت بخشیدن به شهرنشینی ایفاء کرده است13 به استناد آمار 1981،هندوستان دارای 301/3 شهر بود که برحسب جمعیت به شش طبقه یا«رده» (Class) تقسیمبندی شده است.
کندی رشد عادی شهرهای ردههای«5»و«6»نشانگر این است که اینگونه شهرها از یک دهه تا دههء دیگر بهطور مرتب از نظر جمعیت بزرگتر شده و در ردههای بالاتر قرار گرفتهاند.
جالب است توجه کنیم که اگرچه افزایش دایمی تعداد شهرهای متوسط گروههای(5-3)از سال 1961 قابل ملاحظه بوده،است لکن این گروه شهرها از نظر درصد جمعیت روبه کاهش بودهاند.
اگر سال 1901 را به منزلهء پایه«100»برای همهء گروهها یا ردههای شهری در نظر گیریم و نموداری برای روند رشد جمعیت شهر بر آن مبنا فراهم کنیم، ملاحظه خواهیم کرد که شهرهای ردهء«1»دارای رشد شتابانی است،درحالیکه شهرهای ردههای«4»و«5»رشد کند و بدون شتابی را تعقیب میکند(نمودار 2 و جدول 2).
شهرهای میلیونی در سال 1901،تنها«تودهشهری» (Urban agglimoration) که بیش از یک میلیون نفر جمعیت داشت کلکته (Calcutta) بود ولی در 1911 بمبئی بزرگ هم جزو شهرهای این گروه قرار گرفت.
در برنامهء پنجسالهء ششم،علاوه بر انجام طرحهای فوق،کوششهای زیادی در جهت بهبود محیط محلههای پست،تدارک دیده شده است که عبارتند از:فراهم آوردن زمینه پیاده کردن نظام تربیتی شهری و امکانات و تسهیلات زندگی برای این محلهها و در تمامی مناطق شهری بدون توجه به میزان جمعیت آنها و در تمامی شهرهای بزرگتر و متوسط و کوچک."